Соқпа толқын

Соқпа толқын – дыбыстан тез жылдамдықпен таралатын жұқа ауыспалы аймақ; бұл аймақта заттың тығыздығы, қысымы және жылдамдығы кенеттен артады. Соқпа толқын қопарылыс, денелердің дыбыстан тез жылдамдықпен қозғалысы, сондай-ақ қуатты электр разряды, т.б. кезінде пайда болады. Соқпа толқынның қозғалмайтын газдағы таралу сұлбасы 1-суретте көрсетілген. Соқпа толқынның қозғалу жылдамдығы мен оның артқы жағындағы газ температурасы қысым айырмасына (p2 – p1) тәуелді. Соқпа толқындағы қысымның кенеттен артуы, сондай-ақ газдың өте шапшаң жылдамдықпен қозғалуы және оның температурасының жоғары болуы қопарылыстың қирату сипаттамасы болып есептеледі. Дыбыстан тез жылдамдықпен ұшатын доғал дененің алдыңғы жағында Соқпа толқын пайда болады (қ. 2-сурет). Соқпа толқынның пішіні мен оның ұшып бара жатқан денеден қашықтығы осы дененің тұмсық жағының пішіні мен ұшу жылдамдығына тәуелді. Қозғалмайтын ауамен салыстырғандағы Соқпа толқынның қозғалу жылдамдығы дененің ұшу жылдамдығына тең. Дене жер бетіне жақын аймақта ғарыштық жылдамдықпен ұшқан кезде Соқпа толқынның артқы жағындағы қысым 1000 атм-ға жуықтайды, ал оның температурасы 10000°С-тан асады. С. т-дағы газдың сығылуы метеориттердің түсу кезінде байқалатын көптеген құбылыстарды түсіндіреді. Соқпа толқын. газ динамикасында зерттеледі. Ядролық қопарылыстың Соқпа толқыны – қопарылыс кезінде қысымы жоғары, аса қызған газ аймағының жан-жаққа ұлғаю нәтижесінде пайда болатын күшті сығылған ауа, су, т.б. толқыны қопарылыстың зақым келтіретін негізгі факторларының бірі.