Теңіз қышқылы

Карл Шееле 1774 жылы « марганецпен» (MnO2) теңіз қышқылының (HCL) әрекеттесуін зерттей отырып сары түсті, тұншықтырғыш газ бөліп шыққанын байқайды. Шееле флогистон теориясын жақтаушы болатын, сондықтан теңіз қышқылының флогистонын марганец алған екен деп ойлап, ол газды « флогистонсызданған теңіз қышқылы» деп атайды. Соңынан бұл газды Бертолле зерттеп, оның судағы ерітіндісі HCL мен O2 беретінін байқап ( CL2+ H2O = 2HCL+ O), бұл газда оттек бар екен деп ойлады да, оны « тотыққан тұз қышқылы» деп атайды. Ресейде В.М. Севергин және А.Н. Шерер, Захаров тотыққан «тұз қышқыл газ» деп атаған. Сонымен, хлор оттекті қосылыс деген ұғым, әсіресе Берцелиустың қолдауымен, нық орнаған болатын. Гей – Люссак пен Л.Ж.Тенар 1808-1809 жылдарда HCL натриймен әрекет еткенде сутектің бөлініп шыққанын байқайды, екінші жағынан солар сутек пен « тотыққан теңіз қышқылы» (CL) қосылып HCL түзетінін тәжірибеден көреді: олай болғанда « тотыққан теңіз қышқылы» жай зат деп қорытынды шығаруға батылы бармайды, ол мүмкін емес деп ойлайды. 1810 жылы осылардың барлығына Дэви қарсы шығып, тотыққан теңіз қышқылы деп жүрілген күрделі зат емес жай зат деп оған хлорин деген ат берді. Дэвидің пікіріне Бертолле соңынан Гей-Люссак пен Тенар қосылады. Гей- Люссак хлор деген ат береді. Берцелиус бастаған бір топ химиктер көніңкіремей жүріп, Дэви мен Гей-Люссактың қосымша тәжірибелерінде ол газда оттек жоқ екендігі дәлелденген соң, бұл пікірге олар да қосылады. Ресейде 1813 жылы Гизе тұзтуғызушы, 1820 жылдан бастап, әсіресе Гесстың жұмыстарында хлор деп аталады. Швейгер 1811 жылы хлордың натрий мен тікелей қосылысқанын бақылағаннан кейін химияға галоген деген сөзді енгізеді. Сонымен хлор 1774 жылы ашылғанымен, 36 жылдан кейін ғана толық мойындалады.

Пайдаланылған  әдебиеттер

1. ↑ Жалпы химия: Қазақ ССР білім беру министрлігі педагогикалық және химия пәні оқытылатын институттардың студенттеріне арналған оқулық. Өңделіп толықтырылған үшінші басылым. Алматы Ана Тілі 1992.