Төртқалқан жуантамыр
| Төртқалқан жуантамыр | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||||
| Rindera tetraspis Pallas |
Төртқалқан жуантамыр, төртқалқан риндера (лат. Rindera tetraspis) – айлауыктар тұқымдасына жататын жуантамыр түрі.
Қазақстанда таралған алты түрдің ішіндегі ең танымалы және көп тарағаны.Республиканың барлық территориясында далалы және шөлді зоналарда кездеседі,тек тауларда,орманды дала және оңтүстік шөлде кездеспейді.Далаға,тасты беткейге,тау қорымдарына тән өсімдік.Шөптесін көпжылдық,шашақбасты бірнеше жапырақтары бар және тік,биіктігі 40 сантиметр сабақты.Түбіндегі жапырағы көкшіл сұр-жасылдау,ұзын сағақты және созыңқы,кейде жиегі бұйраланып кетеді,сабақ бойындағылары отырыңқы,үшкір.Гүлшоғыры қалқан тәрізді сыпыртқы,осы тұқымдасқа тән бұйраланған.Гүлдеу мерзімінде бұйралары қалың,жеміс беру кезеңінде ұзарып кетеді.Тостағанша ақ түсті қою түкке малынған,түбіне дейін таспа тәрізді 5 бөлікке бөлінген.Күлтесінің биіктігі 1.5 сантиметрге дейін тостағаншадан екі еседей ұзындау,кең түтікті,бес ұшталған тік жапырақшалы.Аталықтары бесеу,қысқа,түйіні төртжапырақты,гүл тәжінен азғана асыңқырап тұрған жіп тәрізді бағаналы.Гүлдің түсі сұрғыш-сия түсті немесе күлгіндеу.Гүлдеу мерзімі сәуір-мамыр.Ерте жеміс береді.Жемістері үлкен тегіс жаңғақтардың жиегі толқынданған.Пісіп жетілген соң олар төгіледі де желмен жеңіл таралады.Тамырының жер беті бөлігі және тұқымының құрамында айтарлықтай көп емес улы заттар бар.Тәжікстанда өсімдік жараны емдеуге қолданылады,басқа жерлерде жапырағын салат ретінде жейді.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақстанның өсімдіктер энциклопедиясы.