Цитотоксиндер
Цитотоксиндер (грекше kytos – ыдыс, бұл арада клетка және taxikon-y) – түрлі ткань, орган клеткасы элементтерімен иммунитеттегенде организмде түзілетін ерекше антителолар. Цитотоксиндерді алғаш бельгия ғалымы Ж. Борде (I. Bordet) И. И. Мечниковтің лабораториясында (теңіз шошқасын үй қояны қанымен имунитеттегенде цитоксин-гемолизин пайда болған) ашқан. И. И. Мечников үй қояны сперматозоидының қозғалысын жоятын спермоцитотоксинды анықтады.
Қызметі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұдан кейін түрлі зерттеушілер бүйрек клеткаларына қарсы (нефроцитотоксиндер), бауыр клеткаларына қарсы (гепацитотоксиндер), лейкоцитотоксиндер, супрареноцитотоксиндер, нейроцитотоксиндер, панкреацитотоксиндер, кардиоцитотоксиндер тағы басқаларды ашқан. Организмге ткань, орган элементтерін енгізгенде Цитотоксиндер түзілуінің бірнеше түрі байқалады. Мысалы, басқа түрге жататын жануар ткані енгізілсе гетороцитотоксин түзіледі, сол түрге жататын жануар ткані, бірақ генетикалық өзгеше бағыттағы жануарлар ткані енгізілсе изоцитотоксиндер, ал жануардың өз ткані енгізілсе аутоцитотоксиндер түзіледі. Цитотоксиндердің артық мөлшері тиісті органның қызметін бұзады. Органның кейбір активті элементтері Цитотоксиндердің уытты әсерінен тіршілігін жояды, кейбіреуі тіршілік қабілетін сақтап қалғанымен өзіне тән қызметін тақара алмайды не әсері өзгереді. Жануарлар улану әсерінен өлмесе, залалданған ткані морфологиясы мен қызметі қайта қалпына келеді, тіпті біраз уақыттан кейін қызметі бұрынғыдан да күшеюі мүмкін. Цитотоксиндерді аз мөлшерде енгізгенде Цитотоксиндерге төзімсіздеу элементтердің біразы тіршілігін жояды, бірақ тез қалпына келіп орган қызметі бұрынғыдан да күшейеді.
Қолданылуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Цитотоксиндерді белгілі мөлшерде ғылыми-зерттеу жұмыстарында, ветеринария, медицинада пайдаланады. Арнайы Цитотоксиндерді аздаған мөлшерде паренхиматозды органдардың созылмалы қабыну процестерін емдеуге, сүт безі, гипофиз қалқанша без қызметін жақсартуға қолданады. Антилимфоцитарлық қан сары суын ткань, орган алмастырғанда ткань тірілуіне кедергі болатын лимфатикалық клеткаларды бейтараптау үшін пайдаланады.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақ совет энцеклопедиясы. 6 том.