Шалғындық
Шөлдегі өзен аңғарларының тоғайдан басқа бос жазық жерлерінде шалғындық – жайымдық шөптер өседі. Шалғындық жерлердегі болатын негізгі жер отында – бидайық, еркекшөп, қияқ сияқты бағалы жем шөптік злактар болады. Қияқ бидайыққа ұқсас: қияқтың жіңішке сабақтарының жапырықтары көп, пішені жақсы болады. Жайылымдағы шалғындық шөптердің арасында бұршақ тұқымдастары кездеседі. Мысалы, бұлардың ішінен тышқан бұршақты қарастырсақ: мұның көбінесе бұталарға жармасып өсетін ұзын сабақтары және ұсақ, әдемі көгілдір гүлдері болады.
Шалғындықта өсетін бұршақ тұқымдас өсімдіктердің барлығы да мал азығына жақсы жарайтын шөптер деуге болады. Дегенмен , олардың ішінде малшылар қауіптенетін улы өсімдіктер де кездеседі. Іле өзенінің аңғарында жатаған, шырынды,сабағы бар кекек көп кездеседі. Кекек – жоңышқаға ұқсас; бірақ мұның жапырақтары мен шашақ гүлдері аздап ірілеу келеді. Кекек жылқының нерв жүйесін бүлдіріп, оны ауруға шалдықтырады.
«улы шөптің біреуі «кекек» деген
Жылқыдай кекек жеген секектеген» - деп халық босқа айтпаған.
Қазақстан шөлдеріндегі өзен жайылымдарының шалғындықтары – өте құнды мал өрісі. Бұл жерлерден шауып алынған пішен құнарлы келеді; шауып алынған жерлердегі алшындарға жыл бойы мал жаюға болады. Арам шөп басқан шалғындықтар жақсартылады. Егер шалғындықтарды үнемі шауып тұрса мал азықтық злактар мен бұршақ тұқымдас өсімдіктер, зиянды арам шөптерді ол жерден ығыстырып шығарады. Жайылмалардағы құнарлы жерлерді жырып, оған бұршақ, жүгері, жоңышқа себу тиімді болып келеді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шәріпбаев Н. Малдың тыныс алу мүшелерінің ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктер // шалғындық — "Қайнар", 1988. — Б. 55. — (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.
- АЙДАУ Шалғындық дала