Шаушықұм

Катакомба.

Шаушықұм, Шәушіқұмтөбе — көне дәуірлерден сақталған қорым. Түркістан облысы Шардара аудан Шаушықұмтөбе қалашығының жанында орналасқан. 1959 — 1963 жылы Шардара археологиялық экспедиция (жетекшісі А.Г. Максимова) зерттеді. Сырдарияның оң жағалауындағы биіктеу алаңқайда ұзындығы 4 км-ге созылған, барлығы 7 үлкенді-кішілі топтан тұратын үлкен қорым анықталған. Мұндағы ондаған топырақ обалардың диаметрі 26 — 40 м, биіктігі 3 — 5 м болатын ең ірілері негізінен қорымның ортасын алып жатқан топта. Қазбалар нәтижесінде қорымның 57 обасы қазылып, 37 катакомбалы, 12 лақытты қабір, 6 қарапайым шұңқыр түріндегі қабір ашылды (тағы 3 қабірдің формасы тоналу нәтижесінде қатты бүліну себебінен анықталмаған). Ақымы кіре беріс шұңқырға перпендикулярлы орналасқан 30 катакомбалы қабір 1-түрге жатқызылса, ақымы шұңқырдың жалғасы іспеттес 7-уі катакомбалы қабірлердің 2-түрін құрады. Ашылған мүрделер шалқасынан жатқызылып, бастары негізінен шығыс жағына қаратылған. Ерлердің қабірлерінде көбіне қару-жарақ (семсерлер, қанжарлар, жебелер, құранды садақ бөлшектері) пен тұрмыстық заттар (пышақтар, айылбастар, т.б.) кездессе, әйел қабірлеріне сырға, айна, жапсырмалар тәрізді сәндік-әшекей бұйымдары тән. Қыш ыдыс үлгілері барлық қабірлерге дерлік салынған. Мерзімі жағынан біздің заманымыз 3 — 5 ғасырлар ескерткіші болып табылатын Шаушықұм қорымы көне кангюйлер (қаңлы) негізін құраған археологиялық мәдениеттердің бірі — қауыншы мәдениетіне жатады.