Шашмақам

Шашмақам (парс. алты және мақам) — өзбек пен тәжік халықтарының ежелден келе жатқан кәсіби музыка жанры, классикалық музыка үлгісі. 18 ғасырда қалыптасқан. Шашмақам ән әуендерін өзара бір-бірімен үйлесімді түрде байланысқан 6 ладты-мақамдық циклді жүйесінен (“Бузрук”, “Рост”, “Наво”, “Дугох”, “Сегох” және “Ирок”) тұрады. Шашмақам осы атауымен аталып жіктелген ладтық мақамдарды құрайтын музыкалық туындылардан және 20 — 40 аспаптық-вокалдық бөлімдерден құралады. Аспапшылар ансамблі, жеке әншілер және хормен орындалатын Шашмақам кейде бимен де сүйемелденіп отырады. 1924 жылы Шашмақамның алғашқы жинағы (мәтінсіз) музыка этнографы В.А. Успенскийдің жазып алуы бойынша жарияланды; ал толық топтамасы (мәтінімен қоса) тұңғыш рет 1950 — 1967 жылдары жарық көрді. 1972 жылы Ташкент мемл. консерваториясында Шығыс музыка кафедрасы ұйымдастырылып, Шашмақам орындау әдісін үйрету мақсатымен мақам ансамблі ашылды. Өзбек пен тәжік халқының муз. мұрасында Шашмақам үлкен орын алады. Мыс., кезінде Шашмақамның ән әуендерін өзбек комп. М.Ашрафи, Д.Закиров, И.Раджабов, Т.Садықов, т.б. өз шығармаларында молынан пайдаланған.

Сілтемелер

• Қазақ Энциклопедиясы, 9 том.