Қазақстан даласындағы өндіруші шаруашылықтың қалыптасуы
Б.з.д VII мыңжылдықта , голоценнің басына қарай, қазіргі кезендегі ландшафт,өсімдіктер дүниесі мен хайуанаттар әлемі қалыптаса бастады.Мамонт секілді ірі сүйектілер жоғалып,тұяқтылар ашатұяқты сүтқоректілер және жануарлардың басқа түрлері пайда болып,олар бүгінгі күнге дейін жетті.Сол кезде алғашқы қауымдық адамдар өздерінің тіршілігін қамтамасыз ететін палеолиттік жүйені өзгертіп ,аңшылықтын ,балық аулаудың жаңа,белсенді түрлерін қалыптастыруға мәжбүр болады.Экономика мен мәдиниеттегі эволюцияның археологиялық бұл үрдісі жаңа тарихи жағдайда мезолитпен (орта тас ғасыры) байланысты болып,садақ пен жебе ойлап шыгарылды .Соңғысына кремнийден немесе яшмадан істеленген ұштықтар кииігізілді.Әдетте жеберердің ұштықтары кремнийдің жалпақ тілігінен ,ұзындығын 1-6 см етіп жасалынатын.Адамдар ағаштан , теріден ,шымнан тұрғызылған кішкентай баспаналарда тұрды.Негізінен олар ескі арналардың жағалауларында, бұлақтардың қасында,жайылма алқаптардыңжоғары жағында немесе текшелі жазық аландардың жайылымдарында қоныстанды.Адамдар жартылай отырықшылық жағдайында өмір сүрді .Аңшылық және балық аулау секілді шаруашылық түрлерімен айналысқан кездеаң аулауға,үй тұрғызуға қолайлы жерлерді іздестіріп ,белгілі бір аймақтарға жиі ауысып отыруға тура келді.Көші-қон негізінен Есіл,Тобыл,Нұра немесе Ертіс өзендерінің аңғарларын бойлай жүрген .Көші-қон күз бен көктемде жүзеге асырылған.Б.з.д VI мыңжылдықта Солтүстік Қазақстанды неолит тобының атбарсарлық мәдениетіне жататын тұрғындар мекендеді.Олар айналадағы сусыз далалармен салыстырғында,сол уақыттарда нағыз көгалды өзен аңғарларын иемденген еді .Атбасарлықтардың тастарды өндей алатын дамыған техникасы болды. олар тасты кесіп ,тесіп ,тегістеп ,бөлшектей алған .Бұған шикізат ретінде Қазақ даласындағы аласа төбелердің беткі қабаттарында жатқан яшма түріндегі кварциттерді пайдаланады.Олар аумағы 2-3 мың шаршы метр болатын тұрғылықты қоныстарда тұрды.Арнайы шеберханаларда сол уақыттарда қазақстандық тұрғындар мен батыс-сібірлік тұрғандардың арасында айырбас саудаға айналған еңбек қуралдары мен олардың дацындамаларын жасады.