Қазақ халқының зор ғалымы

«Қазақ халқының зор ғалымы», Мұхтар Әуезовтің мақаласы. Алғаш рет «Әдебиет және искусство» (1949, №5), «Қазақ ССР Ғылым академиясының хабаршысы» (1949, №4) журналдарында жарияланды. Кейін Әуезовтің 12 томдық (12-кітап, 1969, 5-7-беттер), 20томдык(1985, 18-кітап, 328-338-беттер) шығармалар жинақтарына енгізілді. Академик Қ. Сәтбаевтың туғанына 50 жыл толуына арналған.

«Қазақтың советтік буындарының ең алдыңғы қатарында, жұртшылық мақтаны боп, толып өскен ғалым азаматтың ең алдыңғы сапында қадірлі орын алатын кісінің бірі Қаныш Сәтбаев»

деп жазды. Жазушы «жік салмай, желісін үзбей», Қ. Сәтбаевтың 15 жыл бойы Жезқазған ауданының барлық кен байлығын зерттегенін баян етеді де, мұны:

«...Сарыарқаның өз баласы, беті-жүзі келбетті, жас шырайда жарқыраған көркі бар, білім-сана нұры бар, жиырма жеті жаска келген жігіт келді. Аз тобымен іске кірісті»

деп суреттейді. Мақалада Қ. Сәтбаевтың талай қазына ашып, көп тәжірибелі ғалым, мойымас қажыр, қайрат иесі, басшы қызметкер ретінде, «Жезқазғанның мыс кендері» деген кітабы үшін Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Кеңес Одағының зор ғылым ордасы - Ғылым академиясының корреспондент мүшесі ғылыми атак алғаны, Ленин ордені берілгені әңгімеленеді. Одан әрі оның Бүкілодактық академияның Қазақстандық филиалына бастық, геология институтының директоры болып істеген қызметіне тоқталған. Қазақ халкының абыройын асырып, совет елінің мақтаны болған асыл азамат Қ. И. Сәтбаев жаңа орынға келісімен Қазақстан жеріндегі кен байлықтарының бәрін зерттеп, табысқа-табыс жалғап, молайтумен болды. Әсіресе ел-жұрттың жауыз-дұшпаны - неміс баскыншыларымен болған Отан соғысы шағында Қаныш бастаған ғылым орындарының көмегі аса зор болды. Майданға керек болған кен қазынаның бәрін тез тапкызып, мол алғызып отырды.» Ұлы ғалымның Қазақстан Ғылым академиясының президенттік қасиеттерінің ең зоры - ол аса талантты жене қажырлы, еңбекке төзімді ұйымдастырушы. Бұл жөнінде, Қаныш өзі, геология сияқты үлкен күрделі ғылымның терең білімді маманы болғандықтан, ұйымдастырушылық, басшылық істі үнемі ғылымдық жолмен жүргізеді... Қаныштың бір үлкен ерекшелігі - ол химикпен де, биологпен де, физикпен де, медикпен де және тарихшымен де, филологпен де өздерінің ғылыми тілінде сөйлесе біледі. Мамандық тілдерімен үндесіп, ұғыса біледі. Жене сол әр ғылымның саласындағы әрбір кезеңде пісіп келген нактылы, жауапты мәселелеріне қажет болған мәслихатын айтып, мықты басшылық ете біледі. Жұмысқа мойымайтын үлкен ісшілдік те бар деп, Қ. Сәтбаевтың мемлекет қайраткері дәрежесіне жеткенін, ең үлгілі, ең асыл азаматтың бірі болғанын, одан алатын үлгі-өнегенің мол екенін айтумен мақала аяқталған.