Қарама-қарсы сауда
Қарама-қарсы сауда[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ыңғайласпа сауда - сыртқы сауда операцияларының бір түрі. Мұнда тауарлар импортты экспортшылардың қарама-қарсы ссатып алу жөніндегі міндеттемелерімен
байланыстырылады немесе, керісінше, экспорт қарама-қарсы импорттық операцияларға тәуелді етіледі. Қ.-қ.с. кезінде тауарлардың қарама-қарсы жеткізілімімен төлеу, әдетте,
негізгі жеткізілім құнының бір бөлігін ғана жабады. Қ.-қ.с.-ны , көбінесе импортшылар қолданады, олар жоғары бәсеке жағдайында экспортшыларға қарама-қарсы міндеттемелер
қабылдауды ұсынады. Импортшылар мен экспортшылардың қарама-қарсы жеткізілім бойынша міндеттемелері бір не бірнеше, бірақ бір-бірімен міндетті түрде
байланыстырылған құжаттармен рәсімделеді. Қ.-қ.с.-ның негізгі түрлері-баспа-бас айырбас келісімдері, машиналар мен технология жабдықтарды шикізаттың, дүмбілзаттың,
жеткізілген машиналар мен жабдықтарды пайдаланып өндірілген өнімнің қарама-қарсы жеткізіліммен төлеу шартымен сатуды көздейтін өтемдік келісімдер, импортшы-фирмаларды
қарама-қарсы жеткізілімді жүзеге асырғанға дейінгі кезеңге қаржыландыру түрі болып табылатын аванстық жеткізілімдер, сатып алу-сатудың заң жүзінде дербес, бірақ іс жүзінде
бір-бірімен байланысты екі не одан көп мәмілесін көздейтін қарама-қарсы сатып алу. Қ.-қ.с. жағдайында осы заманғы үлгілерді жеткізу кезінде ескірген техниканың сатып алынуы,
шеттен әкелінетін жабдықтың импортшы елдің жергілікті өндірісінде өндірілген бөлшектермен жарақталуы, сыртқы сауда операцияларының басқа да түрлері қолданылуы мүмкін. Қ.-
қ.с. 20-ғасырдың 70-80 жылдары жоғары қарқынмен дамыды. Мысалы, 70-жылдардың басында дүниежүз. сауда айналымында Қ.-қ.с-ның үлесі 2-3 % болса, 80-жылдардың
аяғында бұл үлес 40% -дан асты. Ол 90-жылдары да жоғары күйінде қалды. Дүние жүзінің 90-нан астам елі, оның ішінде Қазақстан да тауарларды қарама-қарсы жеткізіліммен
байланыстыра отырып сатып алуға өз импортшыларын міндеттейтін заңдық актілер қабылданды. Қазақстан мемл., сыртқы сауда бірлестіктері мен кәсіпорындары Қ.-қ.с. –ны
дамыған елдермен қарым-қатынаста Қазақстанның экспорттық тауарларын осы елдердің рыноктарына шығаруға неғұрлым қолайды жағдай жасау үшін, сондай-ақ, Қазақстанның
жұмсалған несиелерін ішінара жабу үшін өтемдік мәмілелерді кеңінен қолдана отырып, дамушы елдермен сауда-экон.байланыстар орнатуда пайдаланады.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1. "Қазақстан" Ұлттық энциклопедия. "Қазақ энциклопедиясының" бас редакциясы. Алматы, 2005.