Қылмыс социологиясы

Қылмыс социологиясы

Қылмыс социологиясы— қылмыстың әлеуметтік-психологиялық жақтарын, себептерін және оны алдын алу, болдырмау шараларын зерттейтін социология ғылымының саласы. Қылмыс мәселесін жете түсіну құқықтық саланың маңызды аясы — қылмысты зерттеудің социологиялық әдістеріне сүйенетін криминологияның пайда болуына әкелді. Қылмыс социологиясы дербес ғылыми бағыт ретінде 19 ғ-да пайда болды. Қылмыстың әлеуметтік себептері жөніндегі мәселе алғаш рет Э.Дюспетьо, А.Генри, К.Герман, т.б. еңбектерінде жан-жақты талданды. Позитивті социологияның дамуы мамандардың қылмыстық құқыққа қызығушылығын арттырды. Қылмыстық құқықтың социологиялық мектептері қылмыстың себептерін әлеуметтік ортадан іздеді. Қылмысты социологиялық тұрғыдан зерттеу — оның нақтылы өзін ғана емес, оған тікелей қатысы бар, оған әсер ететін ұқсас құбылыстарды да қамтиды. Социологиялық әдебиеттерде бұл құбылыстар қатарына адамның мінез-құлқындағы үйлеспеушілік, ауытқушылықтар да енеді. Адам бойындағы ауытқушылыққа психологиялық өзгерістермен қатар нашақорлық, ішімдікке салыну, маскүнемдік секілді қоғамға жат қылықтар жатады. Бұл іс-әрекеттер қылмыс жасаудың негізгі шарттары мен себептерін құрайды. Қылмыс тікелей теріс мінез-құлық сипатындағы себептерден (экономикалық, әлеуметтік-мәдени, т.б.) ғана туындамайды. Көбінесе жасөспірімдер мен жастардың қылмыс жасауында олардың тәрбиесіндегі кемшіліктердің ерекше маңызы бар. Қылмыс мәселесін жете түсінудегі маңызды қадам қылмыстың алдын алуға тікелей немесе жанама түрде ықпал ететін іс-шараларды жүзеге асыру болып табылады. Бұл іс-шаралар қоғамдық қатынастарды жетілдіруге бағытталған жалпы және қылмыстың себептер мен оған әсер ететін жағдайларға байланысты нақтылы болып бөлінеді. Қылмыстың нақтылы түрлерін зерттеу социологиялық, демографиялық, құқықтық және жеке дара психологиялық әдістер арқылы жүреді.

Дереккөздер

Қазақстан ұлттық энциклопедиясы