Үшкірқұрт

Үшкірқұрт

Үшкірқұрт (лат. enterobius vermicularis)- энтеробиоз ауруын тудыратын, кең таралған және жиі кездесетін адам паразиті. Үшкірқұрт адамның аш ішегінің (жіңішке ішек) төменгі, тоқ ішектің алдыңғы бөлімінде кездеседі.

Морфофизиологиялық ерекшеліктері Ұрғашылары 10-12мм, еркек даралары 2-5мм болып келетін ақ түсті құрт. Ауыз қуысын кутикула ісіндісі-везикула қоршап тұрады, ол ішек қабырғасына бекіну үшін қажет. Жұтқыншақтың артқы жағында да шар тәрізді ісінді- бульбос болды, ол да бекіну қызметін атқарады. Үшкірқұрт ішекте қорытылған аспен, кейде қанды жұтып қоректенеді.

Тіршілік циклы

Ішек ішінде ұрықтанады, ұрықтанғаннан кейін еркек даралары өліп қалады. Ұрғашы дараларының жұмыртқаға толтырылған жатыры өте ұлғайып, бульбосты қысады да, құрттың ішек қабырғасынан босануына мүмкіншілік туғызады. Олар ас ағынымен, ішектің жиырылуы салдарынан тік ішекке келіп жетедеі. Түнде анустан сыртқа шығыпанус айналасындағы тері бетіне, шапқа жұмыртқалайды (13000 данаға дейін). Содан кейін, құрт өліп қалады. Жұмыртқалардың әрі қарай дамуы үшін 34-36 градус жылылық, 70-90% ылғал қажет. Анус айналасында, шапта жоғарыдағыдай жағдайлар болғандықтан 4-6 сағат ішінде жұмытқалар дамып инвазиялық сатыға жетеді. Инвазиялық жұмыртқа адам ішегіне түсіп ересек формаға айналады. Ересек даралар ішекте 30 тәулікке дейін өмір сүреді. Энтеробиозды толық емдеу өте қиын, себебі бұл аурумен көбінесе жас балалар ауырады, және ауру адамдар үшкірқұрт жұмыртқаларын өздеріне өздері жұқтырады. Ұрғашы даралары жұмыртқалағанда теріні қышытады, сол кезде ол инвазиялық сатығы жетеді. Лас қолмен тамақ жеген адам оларды ішке жұтады.

Патогендік әсері

Қышу, тәбеттің болмауы, әш өту, мазасызданып ұйқының бұзылуы.

Лабораториялық анықтау

Шап терісінің жұғындысын микроскоп арқылы зерттеу.

Алдын алу шаралары

Жеке тазалықты сақтау.

Суреттер

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Дереккөздер

• “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
• "Медициналық биология және генетика"/Бас редактор С.А.Әбилаева, Е.О.Қуандықова- Алматы-Шымкент, 2004