Өндірістік ақау

Өндірістік ақау - сапасы жағынан қойылатын талап шарттарына сай келмейтін, тікелей арналған мақсаты бойынша пайдаланыла алмайтын немесе жөндеуге қосымша шығын жұмсағаннан кейін ғана пайдаланылатын бүлінген, сапасыз тауарлар (өндірілген өнімдер, шығарылған бұйымдар, орындалған жұмыстар немесе көрсетілген қызметтер).

Ақаудың сипатына қарай техникалық жағынан мүмкін болса және экономикалық жағынан тиімді болса, жөнделетін ақау, ал өнім, бұйым пайдалануға және жөндеуге келмейтін болса, жөнделмейтін (түпкілікті, жөндеуге болмайтын) ақaу түрлеріне бөлінеді, анықталған жеріне қарай — дайындаушы - кәсіпорында өнім тұтынушыға жөнелтілгенге дейін анықталған ақау, тұтынушы оны қабылдау, құрастыру немесе пайдалану барысында анықтаған сыртқы ақау түрлеріне бөлінеді.

Ақаудан (ішкі, сыртқы) болған шығасыны анықтау үшін оның құнына жөндеуге және нормадан асып түскен көлемдегі кепілдікті жөндеуге жұмсалған шығынды қосып, жарамсыз деп табылған өнімнің ықтимал пайдаланылу бағасы бойынша құнын, сондай-ақ жеткізушіден нақты ұсталған (өндіріп алынған, немесе өндіріп алынуға тиіс) соманы шегеріп тастайды.

Ақау түсінігі

Негізгі талаптар елдің заңнамалық актілерімен, стандарттармен, кәсіпорынның нормативтік-техникалық құжаттамасымен немесе басқа да осыған ұқсас нормативтік құжаттармен белгіленеді.

Ақау - бұл өнімнің әрбір жеке белгіленген талаптарға сәйкес келмеуі, ал кем дегенде бір ақауы бар өнімді ақаулы деп атайды (неке, ақаулы өнім). Ақаусыз өнімдер жақсы деп саналады.

Ақаулықтың болуы параметрдің нақты мәні параметрдің белгіленген нормаланған мәніне сәйкес келмейтінін білдіреді. Демек, некеге тұрмау шарты келесі теңсіздікпен анықталады:

d_min ≤ L_д ≤ d_max

мұндағы dmin, dmax – параметрдің рұқсат етілген ең кіші және ең үлкен мәндері, оның төзімділігін анықтайды.

Ақауларды сипаттайтын параметрлердің тізбесі, түрі және шекті рұқсат етілген мәндері өнім сапасының көрсеткіштерімен және өндірілетін өнімге кәсіпорынның нормативтік-техникалық құжаттамасында келтірілген деректермен анықталады.

Түзетілетін өндірістік ақау мен түпкілікті өндірістік ақаудың арасында ажыратылады. Түзетілетін бұйымдарға өңдеуші кәсіпорын жағдайында түзетуге техникалық мүмкін және экономикалық тұрғыдан қолайлы өнімдер жатады; түпкілікті – жою техникалық мүмкін емес немесе экономикалық тиімсіз ақаулары бар өнімдер. Мұндай өнімдер өндіріс қалдықтары ретінде кәдеге жаратылады немесе өндіруші ақауы жоқ сол өнімнен (жеңілдікпен) айтарлықтай төмен бағамен сатады.

Анықталған уақыт бойынша өнімнің өндірістік ақауы ішкі (өндіріс сатысында немесе зауыт қоймасында анықталады) және сыртқы (сатып алушы немесе осы өнімді пайдаланатын басқа тұлға, сапасыз тауарды анықтайды) болуы мүмкін. Тұтынушы сапасыз деп таныған өнім ресми түрде мұндай болмауы мүмкін екенін есте ұстаған жөн. Бұл сатып алушының (субъективті пікір) пікірінде ақау деп саналатын нәрсені түсінудегі сәйкессіздікке байланысты, ал нені - кәсіпорынның нормативтік-техникалық құжаттамасына сәйкес (ресми түрде).