Ихтиозаврлар

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
† Ихтиозаврлар
Қазбалық ауқымы: 245–90 Ma Middle Triassic - Late Cretaceous
Temnodontosaurus trigonodon қаңқасы
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар
Жамағаты: Хордалылар
Кіші жамағаты: Омыртқалылар
Табы: Бауырымен жорғалаушылар
Кіші табы: Diapsida
Ұлы сабы: Ichthyopterygia
Сабы: Ichthyosauria
Blainville, 1835

Ихтиозаврлар (лат. Ichthyosauria) – триастың орта шенінен бор кезеңінің соңына дейін да тіршілік еткен бауырымен жорғалаушылардың бір класс тармағы. Ихтиозаврлардың пайда болуы жөнінде әр түрлі пікірлер бар. Кейбір ғалымдар котилозаврлардан (Cotylosauria), оның ішінде капториноморфтардан (Captorhinomorpha) пайда болған десе, екінші бір зерттеушілер – тасбақалардың арғы тегі деген жорамал айтады. Дене пішіні балыққа ұқсас, сүйір тұмсықты, тұрқы 15 м-ге дейін болған. Киттерге, әсіресе, дельфиндерге ұксас, бірақ тікелей туыстық қатынастары жоқ. Ескек тәрізді жұп аяқтары – жүзу жарғақтарына айналған, негізінен, денесін тепе-тең қалыпта ұстауға бейімделген. Арқа қанаты жұмсақ, қатты құйрық қанаты тігінен орналасқан. Бұл – сүңгу немесе су бетіне шоршып шығу қабілеттерінің жақсы дамымағанын көрсетеді. Бас қаңқасы ұзын тұмсығымен жалғасқан. Үлкен көздері болған. Әрбір жақ сүйегінде бірқатар орналасқан өткір 200-дей тістері бар. Омыртқа жотасында 40 – 75 арқа омыртқасы, 100-ге тарта құйрық омыртқасы болған. Аяқ сүйектері қысқа, алдыңғы аяғында 5, артқысында 3 – 4 башайы, ал башай буындарының саны 50-ге жеткен. Ихтиозаврлар жыртқыш жануарлар болғандықтан әр түрлі моллюскілермен және балықтармен қоректенген, баласын тірідей туған. Ихтиозаврлардың қазба қалдықтары Солтүстік Америка, Еуропа, Азия, Австралия құрлықтарынан табылған. Ихтиозаврлардың қазба қалдықтарының мезозойда сақталған теңіз шөгінділерінен табылған жануарлар қалдықтары эволюциясын анықтауда маңызы зор.[1]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Қазақстан Энциклопедиясы