Кербұлақ ауданы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан ауданы
Кербұлақ ауданы
Елтаңбасы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы

Жетісу облысы

Аудан орталығы

Сарыөзек

Ауылдық округтер саны

15

Ауыл саны

63

Әкімі

Қанат Болатұлы Есболатов

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Сарыөзек ауылы, Момышұлы көшесі, №10

Тарихы мен географиясы
Координаттары

44°21′50″ с. е. 77°58′22″ ш. б. / 44.36389° с. е. 77.97278° ш. б. / 44.36389; 77.97278 (G) (O) (Я)Координаттар: 44°21′50″ с. е. 77°58′22″ ш. б. / 44.36389° с. е. 77.97278° ш. б. / 44.36389; 77.97278 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1973

Жер аумағы

11,5 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

44 600[1] адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар (89,18%), орыстар (8,2%), шешендер (1,47%), татарлар (0,34%), ұйғырлар (0,2%), басқалары (0,61%)[2]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

041100-041121[3]

Автомобиль коды

19

Кербұлақ ауданының әкімдігі

Облыс картасындағы Кербұлақ ауданы

Кербұлақ ауданыЖетісу облысында орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – Сарыөзек ауылы.

Географиялық орны

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудан солтүстігінде Көксу, Ескелді аудандарымен, шығысында Панфилов ауданымен, солтүстік-шығысында Қытаймен, батысында Алматы облысының Балқаш, Талғар аудандарымен және Қонаев қаласымен, оңтүстігінде Іле өзені арқылы Еңбекшіқазақ ауданымен шектеседі.

Аудан 1973 жылы ұйымдастырылған. 1997 жылға дейін Талдықорған облысы аумағында болып келген. Бұрынғы Гвардия және Кербұлақ аудандары негізінде 1997 жылы қайта құрылып, қазіргі атымен аталады.

Жер бедері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Кербұлақ ауданының шығыс, солтүстік-шығыс бөлігі таулы. Жетісу (Жоңғар) Алатауын екіге бөліп тұрған Көксу депрессиясы мен тауаралық ойыста орналасқан. Ауданның биік таулы бөлігі Қоянтау, Алтынемел, Тоқсанбай жоталарынан тұрады. Оңтүстік, оңтүстік-шығысында Шолақтау, Сарышыбын, Дегерес, Қотырқайың, Матай, оңтүстік-батысы мен батысында аласа келген Малайсары жотасы орналасқан. Ауданның ең биік жері Жетісу Алатауының оңтүстік сілемі саналатын Тоқсанбай жотасында (4062 м). Қиыр оңтүстігі мен оңтүстік-батысы жазық (Іле ойысы) келген. Батысында Мойынқұм жатыр.

Қазба байлықтары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жер қойнауынан алтын, күміс (Арқарлы, Бетбастау, Игілік, Керімбек кен орындары), цеолит, шунгит (Шанханай, Көксу кен орындары), алунит (ашудас алынатын минерал), қорғасын, мырыш, мыс кен орындары, одан басқа әктас, мәрмәр, габбро-диабаз, қиыршықтас кендері барланған. Майтөбе кен орнынан цеолит өндіріледі.

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ауданның климаты тым континенттік. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы –10 – 15°С. Қыстың кейбір күндерінде ауа температурасы –37°С-қа дейін төмендейді. Шілденің жылдық орташа температурасы 22 – 24°С; оңтүстік-батыстағы жазық өңірлерде кейбір жылдары температура 38 – 40°С-қа дейін көтеріледі. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері ауданның батысындағы жазық өңірлерінде 150 – 200 мм-ден шығыс, солтүстік-шығысында 650 – 800 мм-ге дейін жетеді. Басты өзендері: Іле, Быжы, Көктал, Қаратал, Көксу. Шағын өзендері: Қызылжар, Майтөбе, Сарыбұлақ, Жартас, Шолақ, Тайшақ, Қоянкөз, т.б. Іле өзенінде Қапшағай су қоймасы салынған. Тау бөктерлері мен тауаралық ойыстарда таудың қара, күңгірт қоңыр, қызғылт қоңыр, жазық өңірінде ашық қоңыр, қоңыр, сұр, сортаңды сұр топырағы қалыптасқан. Мойынқұмда құмды топырақ таралған. Өсімдіктерден жазық өңірде жусан, көкпек, жыңғыл, сексеуіл, боз, бетеге, теріскен, изен, т.б. астық тұқымдас шөптесіндер өскен. Тау аңғарлары мен бөктерінде шайқурай, бидайық, бүлдірген, тобылғы, арша, итмұрын, долана, жабайы алма ағашы, самырсын, шырша, альпі шалғыны өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, жабайы шошқа, қоян, борсық, суыр, сарышұнақ, биік таулы өңірде қоңыр аю, марал, арқар; құстардан бүркіт, ителгі, құр, кекілік, дуадақ тіршілік етеді. Ауданда аумағы 42,6 мың га Алтынемел ұлттық-табиғи саябағы орналасқан. Онда Барсакелмес қорығынан көшіріліп әкелінген құландар мекендейді. Ауданның шығысындағы Жоғарғы Көксу мемлекеттік қорықшасын марал және таутеке мекендейді.

Ауыл шаруашылығы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ауыл шаруашылығының жарамды жерлерінің жалпы аумағы (2008), 1,116 млн. га, оның ішінде егістік жерлері 142,4 мың га, көп жылдық егістіктер 0,2 мың га, шабындығы 19,8 мың га, жайылымдар 751,1 мың га, бақшалар 0,4 мың га-ны құрайды. Алтынемел жотасының солтүстік баурайында, еліміздің көрнекті ғалымы, саяхатшы Ш.Уәлихановтың өмірінің соңғы жылдары өткен Шанханай ауылы жанындағы Көшентоған қонысында ғалымға орнатылған ескерткіш-бейіт және мұражай орналасқан. Аудан жерімен АлматыСемей автомобиль жолы және Түрксіб темір жолы өтеді.

1979[4] 1999 2009[5] 2021
 39307 53522 47992 45336

Аудан халқының саны 48 860 адам (2019), ұлттық құрамы: қазақтар (88,80%), орыстар (8,47%), ұйғырлар (0,17%), татарлар (0,38%), шешендер (1,47%), немістер (0,12%), украиндар (0,09%), басқалары (0,50%).

Әкімшілік бөлінісі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудандағы 63 елді мекен 15 ауылдық округке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)[6]
Ауылдық округтері 2009 2021 2021 2009-ға пайызбен Ерлер 2009 Ерлер 2021 2021 2009-ға пайызбен Әйелдер 2009 Әйелдер 2021 2021 2009-ға пайызбен
Алтынемел ауылдық округі 2132 1796 84,2 1063 929 87,4 1069 867 81,1
Басши ауылдық округі 2980 2614 87,7 1551 1362 87,8 1429 1252 87,6
Жайнақ батыр ауылдық округі 3156 2542 80,5 1588 1318 83 1568 1224 78,1
Жоламан ауылдық округі 2171 1682 77,5 1114 890 79,9 1057 792 74,9
Көксу ауылдық округі 2130 1589 74,6 1053 812 77,1 1077 777 72,1
Қарашоқы ауылдық округі 2194 2233 101,8 1114 1138 102,2 1080 1095 101,4
Қаспан ауылдық округі 1742 1724 99 905 924 102,1 837 800 95,6
Қоғалы ауылдық округі 5145 4418 85,9 2518 2288 90,9 2627 2130 81,1
Қызылжар ауылдық округі 1958 1723 88 1010 865 85,6 948 858 90,5
Сарыбастау ауылдық округі 1740 1565 89,9 846 796 94,1 894 769 86
Сарыбұлақ ауылдық округі 1827 1536 84,1 911 804 88,3 916 732 79,9
Сарыөзек ауылдық округі 12486 15419 123,5 6081 7898 129,9 6405 7521 117,4
Талдыбұлақ ауылдық округі 2136 1847 86,5 1097 908 82,8 1039 939 90,4
Шанханай ауылдық округі 4036 3003 74,4 1997 1523 76,3 2039 1480 72,6
Шұбар ауылдық округі 2159 1645 76,2 1055 849 80,5 1104 796 72,1
ЖАЛПЫ САНЫ 47992 45336 94,5 23903 23304 97,5 24089 22032 91,5

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]