Қарағайлы қорғасын-барит кен орны
Қарағайлы қорғасын-барит кен орны - Қарағанды облысы Қарқаралы қаласының оңтүстік-шығысындағы кен орны.
19 ғасырдан белгілі, 1950–1960 жылдары жүйелі зерттеліп барланды. Кен орнын М.П. Русаков, М.П. Ваганов, Ж.Айталиев, т.б. зерттеген. Ол «Бас», «Қиыр» және «Оңтүстік» телімдерінен тұрады. Өнеркәсіптік мәні бары – «Бас» телімі, ол Үлкен және Кіші кентас линзаларын қамтиды. Оңтүстік телім қоры бойынша шағын.
Геологиялық құрылымы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кенді алаң девон кезеңінің шөгінді тау жыныстарынан тұрады, олар құрамы бойынша төменгі және жоғарғы қат-қабаттарға жіктеледі. Төменгі қат-қабат (төменнен жоғары қарай) ұсақ малтатасты конгломерат пен полимиктілі құмтастардан тұрады, олардың үстінде полимиктілі құмтас пен кремнийлі-сазды тақтатастар қабаттасқан жоғарғы қат-қабат үйлесімді жатыр. Қима бойынша жоғары қарай, негізінен, кремнийлі-сазды және құмайт құрамды, туф пен әктас қабатшалары бар тау жыныстары орналасады. Девон түзілімдерін төменгі тас көмірдің габбро-пироксенит, гранодиорит және гранит құрамды шағын интрузиялары жарып өткен. Жасы әр түрлі диабаз және диорит-порфирит, гранит-порфир мен альбитофир сығылмалары кең тараған. Кен орны Успен тектоникалық белдемінде, солтүстік-батысқа созылған Қарағайлы синклиналінің қанаттарында орналасқан. Әр түрлі жарылымдармен қиылған.
Жатыс сипаты, құрамы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кен денелері өздерін сыйыстырушы тау жыныстармен үйлесімді және соған жуық синклиналь қанаттарына сәйкес әр түрлі бағытта күрт еңіс (60 – 85°) жатыр. Кен денелерінің пішіні линза және қабат тәрізді. Ұзындығы 990 м-ге жетеді, ені 500 м-ден асады, қалыңдығы 130 м-ге дейін. Қорғасын мен мырыштың мөлшері Бас телімінде 1,36 – 1,67%; Қиыр телімінде 0,95 – 1,25%; Оңтүстік телімінде 0,81 – 2,04%. Кеннің құрамында мыс, күміс және алтын кездеседі. Кен баритке бай, оның мөлшері «Бас» телімде 42,53%, ал «Қиыр» телімінде 13,81%.[1]