Құлсарыдағы наразылық (2024)
| Құлсарыдағы наразылық | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2024 жылғы Қазақстандағы су тасқыны | |||||||||||
| |||||||||||
| Қарсыластар | |||||||||||
 Наразылар
|
Жергілікті әкімшілік
| ||||||||||
| Басты адамдары | |||||||||||
| әкімшілігі жоқ | Жергілікті басшылар | ||||||||||
| Жақтар күші | |||||||||||
| 300–400 адам (16 мамыр)[5] | |||||||||||
Құлсарыдағы наразылық шаралары 2024 жылғы 15 мамырда, Атырау облысындағы Құлсары елді-мекенінде басталған және 22 мамырда аяқталды.[1] 2024 жылғы су тасқыны нәтижесінде зардап шеккен халық жергілікті әкімшіліктен су астында қалған 3,000-ға жуық[2] баспаналарының әр шаршы метрі үшін 400 мың теңге өтемақының қолға берілгенін талап етуде.[5]
Зардап шеккен тұрғындар үшін жергілікті әкімшілік жаңа баспана берілетініне уәде берді, алайда халық құрылыс компаниясы салатын үйлердің сапасына күмән келтіріп, төлемақының ақшалай, қолға берілетінін сұрады, жергілікті әкімшілікке күмәнмен қарап, Қазақстан президенті Тоқаевтың Құлсарыға келіп, мәселені өзі шешкенін өтінді.[2] 15 мамырда әкімдік ғимаратының маңында шатыр салып қойған халық сол жерде 17 мамырдағы жағдай бойынша наразылығын әлі көрсетіп тұр.[6]
Алғышарттары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Су тасқыны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2024 жылғы 6 сәуірде сол көктемде басталған су тасқынының нәтижесінде Атырау облысында Жем өзенінде су деңгейінің көтерілуіне байланысты Жылыой ауданының Құлсары қаласында Жадырасын шағын аудан, Әуежай, Вахталық, №2,3,5 су астында қалды. Алдын ала 2,500 жеке тұрғын үй мен 5 әлеуметтік нысанды су басу орын алды, 13,915 адам, оның ішінде 4,724 бала эвакуациялау пункттеріне эвакуацияланды, электрмен жабдықтау өшірілді.
9 сәуірде Жем өзенінде су деңгейінің төмендеуі байқалды. Еріген қар суын бұру және халыққа көмек көрсету жұмыстары жалғасуда, 5,184 текше метр су сорылды, 43,000 дана қап, 200 тонна инертті материал төселді, су ағынын Каспий теңізіне қарай өткізу қабілетін арттыру үшін Жем өзенінің атырауын бұзды. Атырау қаласынан Құлсары қаласына тікұшақ техникасы арқылы гуманитарлық көмек жеткізілді. Жылыой ауданында барлығы 9,536 адам эвакуацияланды, оның 7,000-ы «Теңіз» кен орнының аумағында, қалғандары эвакуациялау пункттерінде және туыстарының үйлеріне орналастырылды. Құлсары қаласында 2,810 тұрғын үй және әртүрлі мақсаттағы 5 ғимарат су астында қалып отыр, эвакуациялау пункттерінде 33,641 адам бар.
12 сәуірде Құлсары қаласынан эвакуацияланған азаматтарды азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін мемлекеттік материалдық резервтен 264 тонна азық-түлік броньнан шығарылды. 23 сәуірде Құлсарыда су басқан үйлер мен аумақтардан суды сору және судың бағытын бұру, Жайық өзені бойында жағалауды бекіту жұмыстары жалғастырылуда.
Халыққа берілген өтемақы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Су тасқынының нәтижесінде зардап шеккен баспаналары бар тұрғындарға шамамен 200–240 мың теңгеден берілді,[3] алайда жергілікті халық бұл соманы жеткіліксіз көрді да, әкімдік ғимаратының сыртында наразылық шараларын бастады.
Атырау облысы Серік Шәпкеновтің әкімінің сөзінше, Жылыой ауданы бойынша барлығы 3,613 отбасы 100 АЕК мөлшерінде біржолғы төлем алған. Төленген қаражаттың жалпы сомасы 1,387 млрд теңгені құраған.[3]
Облыс әкімінің орынбасары Жасұлан Бисембиев Құлсары тұрғындарына бір шаршы метрді есептеу 200–240 мың теңге аралығында болатынын айтқан болатын. Тұрғындар бұл сомамен келіспеді,[5] оны тым аз деп көріп, кемінде 400 мыңға тең болатын төлемақының қолға берілгенін сұрады.[2]
Атырау облысындағы төтенше жағдай бойынша жедел штаб Жылыой ауданында тасқыннан зардап шеккен 2,700 үй тексеріліп, 100-ден астам отбасы жылжымайтын мүлікті бағалау нәтижесін алғанын хабарлаған.[7]
Президентке үндеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2024 жылғы 2 мамырда жаңа баспана салынатынының орнына ақшаның қолға берілгенін қолдаған Құлсары халқы әкімдік алдындағы алаңға жиналып, Қазақстан президенті Тоқаевқа жолдау жасады. Зардап шеккен әр баспаның бір шаршы метрі үшін 400 мың теңгенің қолға берілгені жайлы талап тұңғыш рет осы күні қойылды.[8]
Үндеудің жасалғанынан кейін халық алдына Жылыой ауданының әкімі Жұмабек Қаражановтың өзі келді. Әкім өтемақы есебінің екі аптада жасалатынын айтты, барлық үй шығынының төленетініне уәде берді.[8] Сол түні наразы болған халық Президентке, Премьер-министрге, Антикор басшысына, Бас прокурор мен Экология министріне ұжымдық арыз жазды, оған 800 адам қол қойған. Айтылып қойған талаптармен қатар «құжаты жоқ, не құжаты толық емес үйлер шығындарының» да өтелгені, су тасқынына кінәлі мемлекеттік қызметкерлердің жауапкешірілікке тартылғаны талап етілді.[8]
Барысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
15 мамыр[өңдеу | қайнарын өңдеу]
15 мамырда су тасқыны нәтижесінде баспаналарынан айырылған халық қалалық әкімдіктің сыртына келіп, әкімшіліктен үйінің әр шаршы метрі үшін кемінде 400 мың теңге өтемақы сұрады. Наразылық көрсеткен халық ғимарат маңында шатыр тігіп, басты көшені жауып тастады.[3] Жергілікті полиция әуелде шатырлардың алып тасталғанын талап етті.[2]
Жылыой ауданының әкімі Жұмабек Қаражанов «Үкімет бекіткен тәртіптен аттай алмайтынын» айтып, наразы халықтың өтініштерін орындай алмайтынын, өтемақы ақшаның қолға берілмейтінін айтты. Оған реакция ретінде құлсарылықтар Қазақстан президенті Тоқаевтың, не оның бір өкілінің елді-мекенге келіп, мәселені шешкенін сұрады.[2]
15 мамырда оқиға орнына атыраулық полицияның келгені белгілі болды.[4]
16 мамыр[өңдеу | қайнарын өңдеу]
16 мамырдағы жағдай бойынша ғимараттың сыртында 300–400 адам наразылығын көрсетіп тұрған, олардың сол жерден 15 мамырдан бері кетпей тұрғаны белгілі. 16 мамырдың екінші жартысына қарай қалада интернет үзілген.[5]
16 мамыр күні наразылармен Атырау облысының әкімі Серік Шәпкенов кездесті. Әкімдіктің жедел қызметінің ақпаратынша, Шәпкенов халықтың өтініштерін тыңдады да, өтемақының төлену тәртібін түсіндірді, нарықтық бағамен шамамен 200–240 мың теңге көлемінде қаржы түсетінін айтты.[7]
Сенат депутаты Шәкәрім Бұқтығұтов Құлсары қаласында су тасқынынан зардап шеккендерге өтемақы төлеу мәселесін ірі бизнестің көмегімен шешуге болатынын айтқан. Депутат заңда қарастырылған ең төменгі өтемақы мен Құлсары тұрғындары сұрап отырған сома айырмасын қысқартып, мәселені шешудің бір жолын ұсынған.[7]
17 мамыр[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Азаттық радиосы редакциясының мәліметінше, 17 мамырдағы жағдай бойынша құлсарылықтардың наразылығы әлі жалғасуда.[6] 17 мамырда наразылық жайлы жазған Азаттық радиосының тілшісі Айнұр Сапароваға белгісіз біреу қоқан-лоқы жасағаны белгілі болды; сағат 5-ке қарай әкімдік маңында жүрген тілшіге белгісіз біреу қоңырау шалып, балағаттады, түрлі айып тақты.[9]
18 мамыр[өңдеу | қайнарын өңдеу]
18 мамырда Президент Тоқаев халық талаптарына қарамастан Премьер-министр Олжас Бектеновке жаңа баспананың берілуін, ескінің жөнделуін тапсырды,[10] күштік құрылыммен бірлесіп қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге шақырды.[11] Оған қоса облыстық жедел штаб 150 үйдің құрылысының басталғанын жариялады.
22 мамыр[өңдеу | қайнарын өңдеу]
22 мамырда жергілікті халық та, әкімшілік те наразылық шараларының аяқталғанын жариялады. Тұрғындардың өз еркімен наразылықты аяқтағаны белгілі, алайда үкімет шешімімен келіспегендер әлі бар.[1]
Реакция[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Үкіметтік телеарналардағы жалған ақпарат[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Үкіметшіл Хабар және Qazaqstan телеарналарында жергілікті халықтың әкімшілік ұсынған төлемақы сомасына «риза» болғаны айтылған, телеарналарда Құлсарыдағы наразылық шаралары жайлы мүлдем еш мәлімет жарияланбады.[12] Үкіметшіл ақпарат көздері Жайлаш Мұқанова атты құлсарылықтан сұхбат алды, сұхбатта Мұқанова әкімшілік ұсынған шешіммен келісетінін айтқан. Құлсарылықтардың қалғаны Мұқанованың айтқан сөзіне жаппай қарсы шықты, микрофонын тартып ала жаздады.[12]
Үкімет реакциясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
17 мамырда Мәжіліс кулуарында Қаржы вице-министрі Дәурен Темірбеков Құлсарыдағы наразылық жайлы журналистердің сұрақтарына жауап берді. Министрдің орынбасары шығындарды қаржыландыруға министрліктің дайын екенін айтты, алайда әр шаршы метр үшін кемінде 400 мың теңге сомасымен келіспеді.[13]
18 мамырда президент Тоқаев Құлсарыдағы наразылыққа тұңғыш реакциясын берді. Наразылардың талабын орындамай қалған ол премьер Бектеновке жаңа үйлерді құрастырсын, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етсін деген талап берді.[14]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ a b c Құлсарыда бір аптаға созылған наразылық аяқталды. Бағалау нәтижелерімен келіспегендер әлі де бар (қаз.). Азаттық радиосы (22 мамыр 2024). Тексерілді, 19 мамыр 2024.
- ↑ a b c d e f Сапарова, Айнұр және Ақсейітов, Кенжетай Құлсарыдағы наразылық (қаз.). Азаттық радиосы (15 мамыр 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024.
- ↑ a b c d Қаржас, Сырым Құлсарыдағы наразылық: халық алдына шыққан әкім Шәпкенов қандай уәде берді (қаз.). qaz.ulysmedia.kz (16 мамыр 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024.
- ↑ a b Обстановка в Кульсары: в город прибыли полицейские из Атырау (орыс.). orda.kz (15 мая 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024.
- ↑ a b c d Курмангазинова, Назерке Протестующие жители Кульсары требуют, чтобы к ним приехал Токаев (орыс.). vlast.kz (16 мая 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024.
- ↑ a b Нұрбеков, Санат; Бақытжан, Мейірім және Сапарова, Айнұр Құлсары тұрғындары 400 мың теңге дегенді қайдан алды? (қаз.). Азаттық радиосы (17 мамыр 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024.
- ↑ a b c Төленді, Ақниет Атырау облысының әкімі наразылық білдірген Құлсары тұрғындарымен кездесті (қаз.). kz.kursiv.media (16 мамыр 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024.
- ↑ a b c Құлсары халқы алаңға жиналып, президент Тоқаевқа үндеу жолдады (қаз.). Азаттық радиосы (3 мамыр 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024. Мұрағат көшірмесі 3 мамырдың 2024 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Құлсарыдағы наразылықтан ақпарат таратқан Азаттық тілшісіне белгісіз біреу қоқан-лоқы жасады (қаз.). Азаттық радиосы (17 мамыр 2024). Тексерілді, 19 мамыр 2024.
- ↑ Бакелекова, Үмітжан Президент су тасқынынан зардап шеккендерді сапалы баспанамен қатамасыз етуді тапсырды (қаз.). kz.kursiv.media (18 мамыр 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024.
- ↑ Құлсарыда талап айтылған шақта Тоқаев премьерді қабылдап, күштік құрылыммен бірлесіп қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге шақырды (қаз.). Азаттық радиосы (18 мамыр 2024). Тексерілді, 19 мамыр 2024.
- ↑ a b 5:33 Құлсары: 400 мың аз ба, көп пе? YouTube сайтында
- ↑ Өрібай, Аян «400 мың теңгеден берілсін»: Құлсарылықтардың талабына Қаржы министрлігі қалай қарайды (қаз.). qaz.ulysmedia.kz (17 мамыр 2024). Тексерілді, 18 мамыр 2024.
- ↑ Құлсарыда талап айтылған шақта Тоқаев премьерді қабылдап, күштік құрылыммен бірлесіп қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге шақырды (қаз.). Азаттық радиосы (18 мамыр 2024). Тексерілді, 19 мамыр 2024.