Әзербайжан географиясы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Әзербайжан географиясы
карта: Әзербайжан географиясы
Әлем бөлшегі Еуразия
Аймақ Кавказ
Координаттары 40°30′ с.е., 47°30′ ш.б.
Аумағы
Жағалау сызығы 713 км
Шекаралары 2468
Ең биік нүктесі Базардюзю тауы (4466 м)
Ең төмен нүктесі Каспий теңізі (–28 м)

Әзербайжан жер аумағы 86,6 мың шаршы шақырымды құрайды, ол солтүстіктен оңтүстікке қарай 400 шақырымға, батыстан шығысқа қарай 500 шақырымға созылған.[1]

Ел аумағының негізгі бөлігі Үлкен Кавказ бен Кіші Кавказдың оңтүстік-шығыс бөлігінің және Талыш тауларының аралығында орналасқан. Шығыс жақтан шектеп тұрған жағалау сызығы 713 шақырымға созылған. Абшерон, Кура, Сара ірі түбектері бар. Каспий теңізінің Әзербайжанға қарасты жағалары қатты жырымдалмаған.

Әзербайжан аумағының жартысынан көбін солтүстігінде Үлкен Кавказ жүйесіне жататын таулар, ал батысында және оңтүстік-батысында Кіші Кавказ алып жатыр. Талыш тауларымен бірге олар солтүстік, батыс және оңтүстік-шығыстан Кура-Арас ойпатын қамтиды.

Әзербайжан таулары

Үлкен Кавказдың оңтүстік-шығыс бөлігінде екі тау жотасы бар: Базардүзу шыңы (4466 метр) негізгі немесе бөлінген, Шахдаг шыңы (4243 метр) үлкен немесе бүйір. Оңтүстік-батысқа қарай тау жоталары біртіндеп 1000-700 метрге азаяды.

Кіші Кавказ республиканың оңтүстік-батыс және батыс бөліктерін қамтиды, салыстырмалы түрде кішкентай төбешікке ие және күрделі құрылымы бар таулы аймақ болып табылады. Негізгі тау жоталары - Муровдаг, Шахдаг және Зангезур. Муровдагтың оңтүстігінен Арас өзеніне дейінгі Қарабақ үстірті жойылып кеткен жанартаулар мен төрттік кезеңге жататын доғалы лава конустарында орналасқан.

Кура өзені

Әзербайжанда 8400-ге жуық өзен бар. Оның 850-нің ұзындығы 5 шақырымнан асады, ал 100 шақырымнан асатын 24 өзен бар. Өзендердің көбісін үш топқа бөлуге болады:

  • Кураға құятын өзендер (Ганых, Габырры, Тюрян, Акстафа, Шемкир, Тертер, т.б.);
  • Арасқа құятын өзендер (Арпа, Нахичевань, Охчу, Акера, Кенделен, т.б.);
  • тікелей Каспийге құятын өзендер (Самур, Кудиал, Велвеле, Виляш, Ленкорань, т.б.).

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]