Арқалануды қалдыру керек

«Арқалануды қалдыру керек», жазушының мақаласы. 1922 ж. «Қазақ тілі» газетінің 28 қыркүйектегі санында шыққан. Жазушының 100 жылдық мерейтойына байланысты шыға бастаған 50 томдық толық шығармалар жинағының 2-томында басылды (А., Ғылым, 1998, 55-57-беттер). Мақалада «Қазақ тілі» газетінде шыққан Сыбанұлының, «200 түйе құн» материалында айтылған құн дауы жайында түсінік берілген. Материал авторының газет арқылы біреулерді айыптағанымен, тікелей мекемелерге барып іс шешудің орнына құр сөзбен тынатынын мінеген. Қазақ ішінде бұрыннан келе жатқан ру, ата, жерлестіктің салдарынан туындайтын жаман әдеттердің, әділетсіз билердің қазір де бар екенін айтқан. Халықтың ескі әдеттен арыла алмай, жергілікті жерлерде құрылып жатқан әкімшілік орындары арқылы әділдік іздеудің орнына, бедедці әлдекімдерді арқалану салтын қоймағанын айыптайды. «Әрине, зорлықшылар - айыпты, сонымен бірге қурғақ зорлық , өзімшіл билікке бас иіп, мойынсұнып отырған Сыбан айыпты. Сыбан дайын түрған хүкімет кеңселеріне шауып барып, неге көмек сұрап алмайды?» деп, халыққа жаңа жол усынып, ескі әдеттен арылуға шақырған. Мақалада құн іздеп жүргендер ретінде Абайдың балалары Тұрағұл мен Мекайыл аталған. Әуезов бұл екеуін Абайдың қатарына қоюға болмайтынын айтып, осы даудың мәнісін заң бабтарына қойып, тадцап беруге тырысқан. Шығарманың соңында іс басындағы азамат та өте сақ болып, әділетсіздігінен айрылмау керек, арқаланып қылмыс істеушілерге арқа болған азаматтың өзі көз болып, қуғын салу керек... іс басына келген азаматсымақтың ескі әдетті қолданылуы сезілсе, алдын ала тыйым салып, тиісті жазасын тарттыру керек деп, үкімет мекемелерінің жүмысына қатысты ойлар айтқан.