Бұйражапырақ
 Marrubium rotundifolia
| ||||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||
|
47 түрі белгілі |
Бұйражапырақ , шандра (лат. Marrubium) – ерінгүлділер тұқымдасына жататын бір жылдық кейде көп жылдық өсімдіктер. Қазақстанда Үстіртте, Маңғыстауда, Балқаш — Алакөл ойысында, Жетісу (Жоңғар), Іле, Күнгей Алатауларында, Қаратауда кездеседі. Бұйражапырақтың тастақты жерлерде, жол бойларында өсетін кәдімгі Бұйражапырақ (vulgare) және ала түсті Бұйражапырақ (alterrіdens) деген түрлері бар. Олар — биіктігі 20 — 100 см, ақшыл қалың түкті өсімдік. Тік өсетін бір, кейде бірнеше сабақтары болады, оның жоғарғы жағы бұтақталып кетеді. Жапырақтары дөңгелек, шеті тісті, тілімденген. Ақ, ашық сары немесе қызғылт түсті гүлдері шоғырланып, жапырақ қолтығында орналасады. Маусым — тамыз айларында гүлдейді, қыркүйекте жемістенеді. Жемісі — үш қырлы, қара-қоңыр түсті жаңғақша. Бұйражапырақ — бал-шырынды және дәрілік өсімдік.
Қосымша[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұйражапырақ — еріндігүлділер тұқымдасына жататын бір жылдық кейде көп жылдық өсімдік. Қазақстанда — Үстіртте, Маңғыстауда, Балқаш-Алакөл ойысында, Жетісу (Жоңғар), Іле, Күнгей Алатауларында, Қаратауда кездеседі. Балтық тастақ жерлерде, жол бойларында есетін кәдімгі Бұражапырақ және ала түсті бұйражапырақ деген түрлері бар. Олар — биіктігі 20-100 см, ақшыл қалың түкті өсімдік. Тік өсетін бір, кейде бірнеше сабақтары болады, оның жоғары жағы бұтақталып кетеді. Жапырақтары дөңтелек, шеті тісті, тілімденген. Ақ, ашық сары немесе қызғылт түсті гүлдері шоғырланып, жапырақ қолтығында орналасады. Маусым-тамыз айларында гүлдейді, қыркүйекте жеміс береді. Жемісі — үш қырлы, қаракоңыр түсті жалпақша. Бұйражапырақ — балшырынды және дәрілік өсімдік. [1]
Июнь айынан бастап күзге дейін гүлдейді. Қырымда, Кавказда, Краснодар өлкесінде және Орта Азияда кездеседі. Шандра шөбінде эфир майы, сапонин, холин, ащы (маррубин), маррубиин және илік заттар болады. Халық медицинасында шандра тыныс жолының созылмалы катарында, өкпе туберкулезінде, бронх демікпесінде, бауырдағы ую құбылыстарында, сары ауруда, етеккірі бұзылғанда, безгеккте, шеменде, геморрой ауруында, қан аздықта, құраспада және ас дұрыс қорытылмаған жағыдайда қолданылады.[2]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3
- ↑ «Дәрілік өсімдіктер» М. Қожабеков
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |