Геологиялық іздеу және барлау

Геологиялық іздеу және барлау — кен орындарын іздеп табу, оларға баға беру, жер қойнауында жату ерекшелігін, мөлшері мен сапасын, өндіру мүмкіндігін анықтау мақсатында жүргізілетін арнайы жұмыстар кешені. Геол. түсірім нәтижесінде іздеу белгілері немесе кен байлықтары болуы мүмкін, геофиз., геохим. аномалиялы аудандарда геологиялық іздеулер жүргізіледі. Іздеу белгілеріне минералдану, кен денелерінің жер бетіне шығуы, тотығу белдемі, оның аллювий, делювий шөгінділеріндегі белгілері, жер асты, өзен, бұлақ суының хим. құрамы, түсі, өсімдік күліндегі негізгі және қосымша хим. элементтердің басым болуы және т.б. жатады. Геол. емес тарихи-археол. белгілерге ежелгі тау-кен қазбалары, балқыту пештерінің қалдығы, т.б. жатады. Геол. іздеулер бірнеше сатыда жүргізіледі: жалпы іздеу (1:50000 — 1:25000), іздеу (1:25000 — 5000) және іздеу-бағалау жұмыстары (1:5000 — 1:1000). Әрбір кезекті сатының ұйымдастырылуы алғашқы жұмыстың оң қорытындысына байланысты болады. Іздеу жұмыстары кезінде геол. бақылаулар жүргізіліп, ашылымдар сипатталып, суреті салынады, қарапайым тау-кен қазбалары жүргізіледі, әр түрлі сынамалар алынып, тексеріледі. Жалпы іздеу сатысында геол. түсірімде табылған іздеу белгілері мен геофиз., геохим. аномалиялардың табиғаты тексеріліп, кеннің болжамдық қоры анықталады да, кезекті іздеу жұмыстарына жарамды телімдер белгіленеді. Іздеу, іздеу-бағалау жұмыстары кен байлықтар табылған телімдерде жүргізіледі. Мақсаты — кен байлықтарды өндірістік-геол. бағалау, бұрын зерттелген кен орындарының параметрлерімен салыстыру, яғни кен орнының масштабы, өнімділігі, кен байлығының сапасы, кен-техникалық жағдайы, ауданның экон.-геогр. жағдайын анықтау. Іздеу, іздеу-бағалау сатыларының нәтижесінде кен денесінің Р2 немесе Р1 категориялы болжамдық қоры мен С2 категориясы бойынша қоры есептелінеді. Геол. іздеу тәсілдері негізінен 6 топқа бөлінеді: 1) Ең негізгі тәсіл — геологиялық түсірім және геол. карта жасау; 2) Жер бетінде жүргізілетін іздеулер; 3) аэрогеол. тәсілдер — аэровизуалдық байқау, аэрофототүсірім; 4) геофиз. барлау; 5) геохим. тәсілдер; 6) тех. тәсілдері.

Дереккөздер

“Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том