Гуанчжоудағы қырғын

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Гуанчжоудағы қырғын — 878–879 жылдары көтерілісші Хуан Чао әскерінің гүлденген порт қаласы Гуанчжоу тұрғындарын қырғынға ұшыратуы. Араб дереккөздері шетелдік құрбандар, соның ішінде мұсылмандар, еврейлер, христиандар және зороастрийліктер, бұрынғы тұрғындардың қытай деректеріне сүйене отырып, ондаған мыңдағанын көрсетеді[1][2][3]. Аббасид халифатынан шыққан екі саяхатшы, Сирафтан ондаған жылдар өткеннен кейін жазған Әбу Зайд әл-Хасан және 10 ғасырда жазған әл-Масуди сәйкесінше 120 000 немесе 200 000 шетелдіктің өлтірілгенін есептеді, бірақ Моррис Россабидің айтуынша, олардың саны ұлғайған[4].

Тегі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

870 жылдардың басында Хэнаньдағы құрғақшылық пен ашаршылық бандитизмнің кең таралуына әкелді. 874 жылы қарақшылар Ван Сянчжидің басшылығымен Хэнань, Чанюань қаласында көтеріліс жасап, Чанцзян мен Хуанхэ өзені арасындағы аймақты ойрандады. Ван 878 жылы қайтыс болғанда, оның орнына тұз саудасымен айналысатын бай отбасынан шыққан емтихан тапсыра алмаған Хуан Чао келді[5][6].

Қырғын[өңдеу | қайнарын өңдеу]

878 жылы Хуан Чао әскерлері Қытайдың оңтүстігіне басып кіргеннен кейін олар Ханфу (Гуанчжоу) қақпаларына келді. Араб жазушысы Әбу Зәйд Хасан Ибн Язид Сирафидің айтуынша, 878-879 жылдар аралығында Тан бүлігі Хуан Чао Ханфуды басып алған кезде мұсылмандар, еврейлер және христиандардың болуы аяқталды[7]. Бұған қоса, ол «әл-қаззу» (тұт ағашы) Хуан Чао әскерінің қирағанын айтты[8]. Әбу Зайдтың география кітабының араб тіліндегі түпнұсқа мәтінінен Тим Макинтош Смиттің ағылшын тіліндегі аудармасы Ханфу қаласының орналасқан жерін көрсетеді, мысалы, «қала теңізден бірнеше күндік қашықтықта, суы тұщы ағып жатқан үлкен өзенде орналасқан. …қала жібек құртына жем ретінде тұт ағаштарымен көмкерілген» дегені Ханфудан (Гуанчжоу) мүлде бөлек.

Шин Тошихико 877–878 жылдардағы қырғынның орыны Әбу Зейдтің есебінде клерикалық қате екенін анықтады және бұл шын мәнінде біздің эрамыздың 760 жылғы қырғынның орны Канфуда (қазіргі Янчжоу) болғанын көрсетті[9]. Ол араб деректерінде екі қырғынның (қанфу қырғыны 760 жылы Янчжоуда болған, ал Ханфу қырғыны 878 жылы болған) шатасу бар екеніне назар аударды. Шин сонымен қатар Кувабара Джицузоның соңғы Ханфу (Гуанчжоу) туралы гипотезасын қолдайды және Әбу Зәйдтің Ханфумен Канфуды шатастырғанын айтты. Шин Ханфуды Цинфуға тағайындайды (Циньчжоу, 600 Гуанчжоудан батысқа қарай км).

Цинчжоудағы Тан әулетіндегі жапон елшісі Хегури-но-Хиронаридің мәлімдемесіне сәйкес, бұл қала 753 жылы Лин-Иде айдалып кеткен Хиронари мен басқаларды құтқарған Шу-Кунлун деп аталатын көпестер порты болған.

Алғашында Ханфу азаматтары оған қарсы шықты, бірақ ол оларды ұзақ қоршауға ұшыратты — бұл (877–878) ақырында ол қаланы алып, оның халқын семсерден өткізгенге дейін болды. Қытай істері жөніндегі сарапшылар ол қырғынға ұшыратқан мұсылмандар, еврейлер, христиандар және зороастрийлер санының жергілікті қытайлардан бөлек (120 000 адамдар); олардың барлығы осы қалаға қоныстанып, саудагер болды. Осы төрт қауымдастықтың құрбандарының саны белгілі болуының бірден-бір себебі — қытайлықтар олардың санын жазып алған[10].
—Әбу Зәйд әс-Сирафи

Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ Mackintosh-Smith, 2014
  2. ↑ Huang, Ray China: A Macro History — M. E. Sharpe, 1997. — Б. 117. — ISBN 1-56324-730-5.
  3. ↑ Gernet, Jacques; Foster, J. R.; Hartman, Charles 2nd // A History of Chinese Civilization — Cambridge University Press, 1996. — Б. 292. — ISBN 0-521-49712-4.
  4. ↑ Morris Rossabi A History of China. Сирафтық Әбу Зейдтің Хуан көтерілісінен кейін бірнеше онжылдық ішінде жазған араб есебінде Хуан әскерлері 120 000 мұсылман, еврей және басқа шетелдіктерді қырып тастады деп есептейді. Араб тарихшысы әл-Масуди Х ғасырдың ортасында жазған мәтінінде бұл санды 200 000 деп көрсеткен. Екі сан да жоғары, бірақ соған қарамастан көтерілісшілер Қытайдың кейбір мәселелерін шетелдіктерді, әсіресе саудагерлерді қанаумен байланыстырғанын көрсетеді. — Wiley Blackwell, 2013. — Б. 198. — ISBN 9781118473450.
  5. ↑ Xiong, 2009, p. cxv
  6. ↑ Tackett, 2014, p. 188
  7. ↑ Morris Rossabi From Yuan to Modern China and Mongolia: The Writings of Morris Rossabi — Brill, 2014. — Б. 227–. — ISBN 978-90-04-28529-3.
  8. ↑ Bernstein, William J. A Splendid Exchange: How Trade Shaped the World. Саудагерлерді қырып салуға қанағаттанбай, Хуан Чао Қытайдың оңтүстігіндегі тұт ағаштарын жою арқылы Қытайдың негізгі экспорттық саласын да өлтірмек болды. — Illustrated. — Grove Press, 2009. — Б. 86. — ISBN 978-08021-4416-4.
  9. ↑ Toshihiko, Shine (2020). "On the chinese migrants and overseas japanese. In ancient era: comparison with korea and Vietnam, and their role in cultural-technical transfer and diplomacy". The Journal of Intercultural Studies 42: 59. https://kansaigaidai.repo.nii.ac.jp/?action=repository_uri&item_id=8017&file_id=19&file_no=1. 
  10. ↑ Mackintosh-Smith, 2014, p. 69

Әдебиеттер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Макинтош-Смит, Тим (2014), Екі араб саяхат кітабы, Араб әдебиетінің кітапханасы 
  • Такетт, Николас (2014), Ортағасырлық Қытай ақсүйектерінің жойылуы, Гарвард университетінің Азия орталығы 
  • Сионг, Виктор Кунруи (2009), Ортағасырлық Қытайдың тарихи сөздігі, Америка құрама штаттары: Қорқыныш баспасөзі 
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Гуанчжоудағы_қырғын&oldid=3284534» бетінен алынған