Жоспарлы көрсеткіш

Жоспарлы корсеткіш

Жоспарлы корсеткіш – ұлғаймалы ұдайы өндірістің негізгі бөліктерінің байланысы мен үйлесімділігін қамтамасыз ететін көрсеткіштер жиынтығы; нарықтық экономика жағдайында ел экономикасы дамуының, жеке кәсіпорын, ұйым, құрылымдық бөлімше жұмысының сандық және сапалық көрсеткіші. Меншік нысанына қарамастан шаруашылық жүргізуші субъектілер жоспарының көрсеткіштер жүйесі бүкіл қоғамдық өндірістің дамуындағы жоспарлы үйлесімділікті белгілеуге мүмкіндік береді, мемлекет басқару мен жергілікті органдардың дербестігін ұштастыруға жол ашады.

Жоспарлы көрсеткіштердің жіктелуі

Жоспарлы көрсеткіштер жиынтығы бекітілетін, есептік, сандық, сапалық, заттық, құндық көрсеткіштерге жіктеледі. Бекітілетін жоспарлы көрсеткіштер шаруашылық жоспарының бүкіл көрсеткіштер жүйесінің негізін құрайды. Олар материалдық, қаржы, еңбек ресурстарын шоғырландыруға тиісті басты бағыттарды белгілейді.

Бекітілетін жоспарлы көрсеткіштер

Бекітілетін жоспарлы көрсеткіштерге: ұлттық табыс пен тұрғындардың нақты табысының халықтың жан басына шаққандағы өсу көлемі; өткізілетін өнеркәсіп өнімінің жалпы көлемі; ауыл-шаруашылық өнімдерінің маңызды түрлерін тұрақты жоспар бойынша сатып алу көлемі; өнеркәсіп өнімдерінің заттай көрсетілген маңызды түрлері; пайданың жалпы сомасы; тиімділік; жалақының жалпы қоры; орталық және жергілікті жерлердегі күрделі қаржы көлемі; негізгі қорлар мен өндірістік қуаттарды іске қосу көлемі; мемлекет және беймемлекет сектордағы тауар айналысының көлемі, т.б. жатады. Яғни бекітілетін жоспарлы көрсеткіш терде шаруашылықтың даму қарқыны мен үйлесімділігін айқындайтын барлық негізгі тапсырмалар, соның ішінде өнім өндіру мен өткізу көлемі, халыққа тұрмыстық қызмет көрсету салаларын дамыту, халықтың тұрмыс деңгейінің өсу көрсеткіштері қамтылады.

Есептік жоспарлы көрсеткіштер

Есептік жоспарлы көрсеткіштер бекітілетін жоспарлы көрсеткіштерді жан-жақты негіздеу үшін пайдаланылады. Мысалы, тауарлы өнеркәсіп өнімінің көлемі, өндірістік қуаттарды пайдалану көрсеткіштері, халықтың ақшалай кірісі мен шығысы балансының көрсеткіштері, т.б. бекітілетін жоспарлы көрсеткіштерге негіз ретінде қолданылады.

Сандық жоспарлы көрсеткіштер

Сандық жоспарлы көрсеткіштер тапсырма көлемін, өндірістің өсуін, оның мөлшерін көрсетеді. Яғни, өнімдердің сандық мөлшерін, тасымал көлемін, жұмыс істеушілердің санын, жабдықтардың, машиналардың санын, т.б. сипаттайды.

Сапалық жоспарлы көрсеткіштер

Сапалық жоспарлы көрсеткіштер экономикалық өлшеуіш болып табылады әрі тиісті ресурстарды пайдаланудың тиімділігін анықтайды. Сапалық жоспарлы көрсеткіштер тобына еңбек өнімділігінің өсуі, өнімнің өзіндік құнын кеміту, пайда, тиімділік, қор қайтарымы, малдың өнімділігін көтеру, т.б. жатады.

Заттық жоспарлы көрсеткіштер

Заттық жоспарлы көрсеткіштер белгілі бір материалдық, заттық үйлесімділіктерді физикалық өлшем бірліктерімен айқындауға мүмкіндік береді. Бұлардың жәрдемімен өнімдердің түр-түрі, номенклатурасы анықталады.

Құндық жоспарлы көрсеткіштер

Құндық жоспарлы көрсеткіштер арқылы сипаты жағынан әр түрлі өнеркәсіп орындарының, халық шаруашылық салалары қызметінің нәтижелерін салыстыруға болады. Олар ішкі жиынтық өнімнің, ұлттық табыстың жалпы мөлшерін, күрделі қаржының көлемін анықтайды.

Ел экономикасы

Қазақстандағы жоспарлы көрсеткіштер мемлекет басқару орындарының ел экономикасын дамытуда үйлесімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді, яки жоспардағы тапсырманы көрсетіп, өндіріс процестері мен тұтынудың жоспарлы кезең бойына ресурстармен қамтамасыз етілуін, мөлшерін, сондай-ақ құндық бағаларын айқындайды.