Жылмай ағу

Түсіндірме сөздікте — ішке ас тұрмау, бойына жұқпау мағынасында көрінеді. «Бойларына жұқпай, жылмай ағып жатыр» (Р. Тоқтаров, Ертіс.).

Тіліміздегі «жылмай» сөзінің алғашқы мағынасы тіпті басқаша болғандығын кейбір түркі тілдері, қала берді моңғол тобындағы тілдер дерегі анықтайды. Якут тілінде ньылба — түсік. Якут тіліндегі бұл мағынаны өткен ғасырдағы Э. Пекарский сөздігі де толықтырады. «Түсік» сөзінің мағынасы әрбір қазаққа мәлім. Дегенмен аныктай түссек, хайуан не адам бойындағы ұрықтың мезгілсіз түсуі. Якут тіліндегі «нь» дыбысы орнына қазақтарда кейде «ж» қолданылатынын тағы ескертеміз (ньимигир — жымқыру т. б.). Ал моңғол тілінде «түсік» мағынасы — зулбадас, ал «түсік түсу»—зулбах сөздерімен беріледі. Осылардағы «зулба»—тұлғасы жағынан біздегі «жылмайдан» алшақ еместігі көрініп тұр. Қазақ тіліндегі «жылмай» түсінігі — ұқсату, сәйкестендіруден пайда болған туынды мағына нәтижесі. Ішкен асты асқазан үлгіртпесе бойға сіңбейді. Ал бойға сіңбеген тамақ бапталмай, сыртқа мезгілсіз шығатыны мәлім. Демек, ішкен дәм түсікке сәйкес. Сұйық зат түспейді, осы себептен де «жылмай» сөзіне «ағу» етістігінің қосарлануы да заңды.