Имамқұл, Имамкули
| Имақұли хан | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 1611 — 1642 | |||
| Ізашары | Уәли Мұхаммед хан | ||
| Ізбасары | Надир Мұхаммед хан | ||
| |||
| 1628 — 1642 | |||
| Монарх | Жәнібек хан ІІ | ||
| Ізашары | Абылай сұлтан | ||
| Ізбасары | Рүстем | ||
| Өмірбаяны | |||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 1582 Бұхара | ||
| Қайтыс болуы | 1644 Мекке | ||
| Балалары | Ескендір, Рүстем | ||
өңдеу  |
|||
Имамқұл, Имамкули (1582 – 1642) – Бұхар хандығының билеушісі (1611 – 42). Аштархан әулетінің өкілі. Қазақ хандығындағы Есім мен Тұрсын хандар арасындағы өзара қырқысты өз мүддесіне пайдаланып қалуға тырысты. Қазақ хандарының билігіне бағынбай Бұхар хандығына кеткен бүлікшіл сұлтан Абылайға Әндіжан өлкесінен үлес беріп, өзіне тартты. Сол арадан Абылай қазақ жеріне шабуыл жасап тұрды. 1623 ж. Абылай мен Имамқұл хан Ташкентке жорық жасады. Тұрсын хан бұхарлықтарды жеңіліске ұшыратты. 1624 ж. Тұрсын мен Есім хандар Абылай сұлтанды жазалау мақсатымен Әндіжанға біріккен жорық жасады. Абылай Имамқұлдан жәрдем сұрады. Қазақтар бұхарлықтарды жеңгенімен, Әндіжанды ала алмайды. Қазақ хандарының Имамқұлмен қарым-қатынастары өте күрделі болды. Қазақ билеушілері мен билікке ұмтылған сұлтандар Бұхар хандығындағы әр түрлі топтардың ішкі күресіне белсене араласты. 1611 ж. Есім хан інісі Бусайытпен бірге Имамқұлға басты бәсекелесі Уәлимұхаммедтен тақты тартып алуға көмектесті. Бірақ көп ұзамай олардың өзара одағы тарап кетті. Олардың арасындағы ұзаққа созылған таластың себебі маңызды сауда-экономика орталығы – Ташкент қаласы болды. Сарай тарихшысы Ескендір Муншидің жазуы бойынша 1611 ж. Түркістандағы қазақ сұлтандары Имамқұлдың Бұхар тағындағы әлсіз жағдайын пайдаланып, Ташкент пен оның айналасына иелік ету құқығын мойындатты. Бірақ 1612 ж. Имамқұл қазақтарға қарсы Түркістан арқылы “Аспара мен Қаратаудың ең шеткі аймақтарына дейін” жорық ұйымдастырып, жолындағы бірнеше қала мен елді мекендерді талан-таражға түсірді. Бірақ Имамқұл Ташкент аймағын тастап шығысымен қала тұрғындары көтеріліс жасап, оның билеуші етіп тастап кеткен ұлы Искандарды (Ескендір) өлтірді. Қайтып келіп көтерілісті басқан Имамқұл әскері қала тұрғындарын аяусыз жазалады. Бай егіншілік шұраттардың құлдырауына, қалалардың қирауына, мыңдаған бейбіт тұрғындардың қаза табуына әкеп соққан қазақ және өзбек соғысы бұдан кейінгі жылдары да жалғасты. Имамқұл Иранмен де жиі-жиі соғысты. Бұл соғыстарда ол қазақтардан жәрдем алып отырды.[1]
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Ескендір Мунши, Тарих-и-аламара-ий Аббаси, КСРО ҒА шығыстану ин-ты Ленинград бөлімшесінің қолжазбалары, 3-бөлім; Ахмедов Б.А., Государство кочевых узбеков, М., 1965; Қазақстан тарихы, 2-т., А., 2000.
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |