Көк Бөрі

Көк Бөрі–түркі мифологиясындағы киелі ұғымдардың бірі. Көк Бөріге қатысты әңгімелер ежелгі үйсін, түркі және моңғол аңыздарында кездеседі.

Аңызы

Көк Бөрі туралы аңыздардың қытай тіліндегі жылнамаларда сақталып қалған біреуінде тұтас бір халықтың жаугершілік заманда қырылғандығы, батпақ ішінде аяқ-қолы шабылып, жараланған он жасар бала ғана тірі қалғандығы айтылады. Ол балаға бір қаншық қасқыр жолығып, емізіп, қанын тоқтатып, жарасын жалап жазып алады. Бала есейгенше сол қасқырмен бірге тұрған деседі. Кейін жаулар бала жігітті тауып алып өлтіргенде буаз қасқыр Гаочан тауының терістігіндегі бір үңгірге барып жасырыныпты. Қаншық қасқыр осы үңгірде 10 бала босанады. Он ұл есейіп, үйленіп, көбейіп үлкен елге айналады. Он ұлдың ең күштісінің Ашина есімі олардың жалпы атына айналыпты. Кейін халық үңгірге сыймайтын болған кезде Ашинаның ұрпағы Асянь-шад деген елбасы (аңыздың басқа бір нұсқасында Асянь-ше) халықты үңгірден шығарып, олар түрік деген атпен Алтайды қоныс еткен көрінеді.

Халық арасында алатын орны

Қасқырдың тотемдік рөлінің түркі халықтарының танымындағы орны ерекше. Түркі қағанаты кезінде түркі сарбаздарының байрақтарына Көк Бөрі бейнеленетін болған. 19 ғасырдағы белгілі қазақ ақыны Сүйінбай Аронұлының “Бөрілі менің байрағым, Бөрілі байрақ көтерсе, Қозады қай-қайдағым...” деп жырлайтыны сондықтан. Қазақ халқы қазіргі күнге дейін ержүрек, батыл жігіттерді Көк Бөріге теңеп, көркем шығармаларда бөріні батылдық пен батырлықтың символы ретінде бейнелейді.

Дереккөздер

Қазақ Энциклопедиясы, 11 - том