Лафарг Поль

Лафарг Поль – француз және халықаралық жұмысшы қозғалысының қайраткері. Ол 1842 жылы 15 қаңтарда Куба мемлекеті Сантьяго қаласында дүниеге келген. Революциялық-социалистік қозғалысқа студент шағынан араласты. 1866 жылы Лондонға келіп, І-Интернационалға өтті, оның Бас советінің мүшесі атанда. Карл Маркспен танысып, 1868 жылы оның қызы Лаураға үйленді. Осы жылдардан бастап, түбегейлі марксист болды. Интернационалдың Париж федерациясының, Бордо, Испания секцияларының жұмысына белсене араласты. Карл Маркс пен Ф. Энгельстің қолдауымен Гедпен бірге жұмысшы партиясының программасын дайындады. 1889 жылы Жұмысшы партиясының халықаралық істер жөніндегі секретары, ІІ-Интернационалдың негізін қалаған Париж конгресін ұйымдастырушылардың бірі. Лафарг Марксизмнің теориялық асыл қазынасына, маркстік ілімнің жаппай таралуына, оны ұсақ буржуазиялық реформистік бұрмалаушылықтан қорғау ісіне орасан зор үлес қосты. Лафарг ревизионизмге, оның Франция топырағында туған түрі – мильеранизмге батыл қарсылық білдірді. Ол әдебиет, фольклор және тіл саласында бірқатар еңбектер жазды. 80-90 жылдары әдебиет туралы жазған мақалаларында адам санасының әлеуметтік – экономикалық жүйелілігі, капитализм қоғамындағы және адам мінез құлқы әңгіме болды. «Романтизмнің тууы» деген еңбегінде Ф.Шатобрианның романдарында суреттелген романтизмді Лафарг дворяндық және буржуазиялық сипаттағы романтизм деп таныды. Екінші кезеңдегі «1830 жылғы романтизмде» В.Гюгоның шығармашылығына ерекше мән берді. Бірақ Лафаргтың романтизм туралы тұжырымның қай-қайсысы болса да романтизмнің эстетикалық күрделілігін және тарихи қыры мен сырын ашып бере алмайды. Лафаргтың реализм және натурализм жөніндегі «Золяның «Ақшалар» деген және А.Доде туралы «Сафо», «дарвинизм француз сахнасында» атты мақалалары біршама объективті еңбектер болды. 80 жылдары Лафарг «Карл Маркстің экономикалық детерминизм» (1909) деген кітабына негіз болған теориялық және тарихи этюдтерінде лингвистикалық талдауларды жиі қолданды. Лафарг «үйлену тойына арналған өлеңдер мен дәчтүрлер»(1886), «Адам және Хауа жайлы аңыз»(1891), «Прометей жайлы аңыз»(1904) т.б. мифтер мен фольклорды тарихи-материалистік тұрғыдан зерттеуге арналған еңбектеріне негіз болған көптеген этюдтар жазды. Лафаргтың лингвистикалық көзқарасы, әсіресе «Революцияға дйінгі және одан кейінгі француз тілі» (1888) деген еңбегінде біршама толық беріледі. Бұл – тарихи материализм деректерін тіл тарихын таңдауға пайдалану жөніндегі ұмтылыс еді.

Лафарг қаламынан туған публицистикалық тамаша памфлеттер көп. Солардың бірі фантастикалық памфлет – повесть «Сатылған тәбет». Лафаргтың әдеби-сын еңбектері маркстік сын мұрасының өте бағалы бір бөлігі болып табылады.

Ол 1911 жылы 25 қарашада Парижде дүниден озды.

Дереккөздер

• Маркс К. и Энгельс Ф., Соч., 2 изд., т. 31-36 ;
• Момджян Х.Н., Лафарг и некоторые вопросы марксистской теории, Ер., 1954.