Тілдін таңбалык теориялары

Тілдін таңбалык теориялары орыс знаковые теории языка—тіл күрылымын танбалар жүйесі деп карайтын теориялык кйгидалардын жиынтығы. Тілдін таңбалык теориялары тілдін барлык мәселесін камтымайды. Стоиктерден басталатын танба уғымы әуелде екі жакты мәнде: танбалаушы дыбыстык тіл мен соған сай кабылданатынтанбаланушы мағынаныңкатынасытүрінде аныкталды. Бүкіл орта ғасыр философиясында тіл дыбыстар мен мағынаның бірлігі дептанылды. Жаңа заманда адамзат тілінін танбалары туралы теория В. фон Гумбольдт енбектерінде берілді. Онда тіл күрылымының әр жакты жалпы принципі, мағына мен форманың бірігу механизмі ашылған. Таңбалык концепциялардын жалпы принципі негізінде танбалык теориялар төрт ғылым саласында: философияда, логикалык-математикада, психологияда және лингвистикадакарастырылды. Тілдін таңбалык теорияларының калыптасуына семиотика зор ыкпал етті.

Логика-математикалык

Логика-математикалык бағыт ен алдымен Ч. С. Пирстің (АКШ) енбектерінде көрсетілген. Ол "дерексіз немесе таза грамматика" деп аталатын математика мен логиканын ерекше түрін жасады.

Кеңес тіл

Кеңес тіл білімінде Тілдін таңбалык теорияларынын философиялык негізі диалектикалык материализм болды. Онда "тіл танбасы", "тіл" туралы түсініктер, идеалистік көзкараска карама-карсы, түтас алғанда адамдардың материалдык өндіріс жағдайында дерексізденген ойлау кызметі мен карым-катынасынын куралы деп түсіндірілді. Табиғи тілдердін танбалык проблемалары теория жүзінде А. Ф. Лосев,Ю. С. Степанов,Л. О. Резников (Ресей) т.б. енбектерінде талданды. Сөйлеу тілінін психофизиологиялыкнегізін орыс ғалымдары И. М.Сеченов пен И. П. Павловсалған. Сеченовтінжолын куушы Л. С. Выгодский (Ресей) адам психикасы дамуынын мәдени-тарихи теориясын жасады. Тілді накты сипаттауда танба уғымын бірінші болып кол- данган — лингвист Ф. де Соссюр (к. Женева мектебі). Ол танба аркылы тіл жүйесі ішкі механизмінін кейбір манызды жактарын ашты. Тілді танбалар жүйесі ретінде карап, ол тек созге катысты "танба", "мағына", "мәнділік" сиякты семантикалык үғымдарды усынды. Кенес тіл білімінде тілдік танбанын екі жактылығы немесе бір жактылығы жайында айтыс токтаған жок. Тілдік тан¬банын екі жактылығын Б. А. Серебренников, Ю. С. Степанов, В. А. Звегинцев, Ю. Н. Караулов, Б. Н. Головин т. б. жактаса, бір жактылығын В. М. Солнцев, В.З.Панфилов,П. В. Чесноков, Т. П. Ломтев т. б. костады.