Түркия мен Сириядағы жер сілкінісі (2023)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Түркия мен Сириядағы жер сілкінісі (2023)
Жоғарғы солдан сағат тілімен: жер сілкінісі құрбандарын аза тұту белгісі ретінде жартылай тұйықталған түрік туы; құлаған ғимараттардың алдындағы тротуарда отырған адам; жер сілкінісінен кейінгі зардаптарды зерттейтін адамдар; құлаған полиция бөлімшесі; жер сілкінісінен зардап шеккендер көрме орталығын паналайды.

Жоғарғы солдан сағат тілімен: жер сілкінісі құрбандарын аза тұту белгісі ретінде жартылай тұйықталған түрік туы; құлаған ғимараттардың алдындағы тротуарда отырған адам; жер сілкінісінен кейінгі зардаптарды зерттейтін адамдар; құлаған полиция бөлімшесі; жер сілкінісінен зардап шеккендер көрме орталығын паналайды.

Күні мен
уақыты 		6 ақпан 2023 жыл
Магнитудасы 7.8
Тереңдігі 17.9 км
Эпицентрі 37°10′26″ с. е. 37°01′55″ ш. б. / 37.174° с. е. 37.032° ш. б. / 37.174; 37.032 (G) (O) (Я)Координаттар: 37°10′26″ с. е. 37°01′55″ ш. б. / 37.174° с. е. 37.032° ш. б. / 37.174; 37.032 (G) (O) (Я)
Зардап шеккен елдер Негізінен Түркия мен Сирия
Цунами 0.17 м
Зардап шеккендер 59 259 өлім, 121 704 жарақат, 297 жоғалған
  • Түркияда 50 783 өлім, 107 204 жарақат, 297 хабар-ошарсыз кетті
  • Сирияда 8476 адам қаза тапты, 14500 адам жараланды

2023 жылдың 6 ақпанында Шығыс Жерорта теңізінде бірқатар күшті жер сілкінісі және кейінгі дүмпулер болды. Жерасты дүмпулері Түркияда, Сирияда, Ливанда, Иорданияда, Иракта, Қазақстанда, Пәкістанда, Кипрде, Армения-Грузия шекарасында тіркелді. Латакия және Хама (Сирия) қалаларында, Газиантеп қаласының маңында (Түркия) үлкен қираулар тіркелді [1]. Алдын ала мәліметтер бойынша, 2300-ден астам адам (Сирияда кемінде 800 және Түркияда кемінде 1541) қайтыс болды [2]. 10500 адам зардап шекті [3]. Түркияда төтенше жағдай жарияланды [1].

Түркия әлемдегі ең белсенді жер сілкіну қаупі бар аймақтарының бірінде орналасқан [4]. Алайда 2023 жылдың 6 ақпанында жер сілкінісі болған аймақ сейсмологиялық тұрғыдан салыстырмалы түрде тыныш. 1970 жылдан бері 6 ақпандағы жер сілкінісінен 250 шақырым радиуста магнитудасы 6 немесе одан жоғары үш жер сілкінісі ғана болды. Олардың ең үлкені, магнитудасы 6-7 2020 жылдың 24 қаңтарында болды [5].

Сириядағы Баниястағы ең ірі мұнай өңдеу зауыты жабдықтың бұзылуына байланысты жұмысын тоқтатты және әуежайлары жабылды[6] .

Тектоникалық жағдай[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Геология[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Түркия әлемдегі сейсмикалық қауіпті белсенді орында орналасқан. Жер сілкінісінің орны оны Анадолы, Аравиялық және Африка тектоникалық тақталарының қиылысында орналасқан. Жер сілкінісінің механизмі мен орналасуы оның Шығыс Анадолы ақауы аймағында немесе өлі теңіз трансформациялық ақау аймағында болғанына сәйкес келеді.

Түркияның тектоникалық картасы      Солтүстік Анадолы тақтасы     Шығыс Анадолы тақтасы

Шығыс Анадолы ақауы-Анадолы мен араб плиталары арасындағы шекараны құрайтын 700 шақырымдық (430 миль) зигзаг трансформациялық ақау. Ақаулық сырғанау жылдамдығын көрсетеді, ол шығыстан батысқа қарай жылына 10 мм (0,39 дюйм) азаяды, мұнда ол жылына 1-4 мм (0,039–0,157 дюйм) құрайды. Ақаулық 1789 жылы (М 7,2), 1795 жылы (М 7,0), 1872 жылы (М 7,2), 1874 жылы (М 7,1), 1875 жылы (М 6,7), 1893 жылы (М 7,1) және 2020 жылы (МВт 6,8) үлкен жер сілкіністерін тудырды. Бұл жер сілкіністері ақаудың жеке сегменттерін бұзды. Шығыстағы Палу мен Пютюрге сейсмикалық белсенді сегменттері шамамен 150 жыл бойы 6,8–7,0 жер сілкінісінің қайталану аралығын көрсетеді. Сегменттері Пазарчик және Аманос батыста 7,0–7,4 жер сілкінісі үшін сәйкесінше 237-772 жыл және 414-917 жыл қайталану аралықтары бар.[7][8]

Өлі теңіздің өзгеруі Қызыл теңізден солтүстіктен оңтүстікке қарай Мараштың үштік қосылысына дейін созылады, онда ол Шығыс Анадолы ақауымен кездеседі. Түркияның оңтүстігіндегі сол жақвигысу ақауларының солтүстік бөлігі кем дегенде 14 ірі тарихи жер сілкінісінің көзі болды. Жақында мұнда 1822 және 1872 жылдары екі үлкен жер сілкінісі болды. 1872 жылғы жер сілкінісі кем дегенде 1800 адамның өмірін қиды. 115, 526, 587, 1170 және 1822 жылдардағы жер сілкіністері сәйкесінше бірнеше ондаған мыңнан бірнеше жүз мыңға дейін адамның өліміне әкелді.[9]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ a b В Турции и Сирии произошли сильные землетрясения  (орыс.). Сибирь.Реалии. Тексерілді, 6 ақпан 2023.
  2. ↑ Turkey earthquake: More than 1,700 killed as huge quake rocks Turkey and Syria (en-gb). BBC News. Тексерілді, 6 ақпан 2023.
  3. ↑ Sakina Fatima Another powerful earthquake hits Turkey hours after first kills 1300 (en-US). The Siasat Daily (6 ақпан 2023). Тексерілді, 6 ақпан 2023.
  4. ↑ Template error: argument title is required.
  5. ↑ M 7.8 - Central Turkey  (ағыл.). earthquake.usgs.gov. Тексерілді, 6 ақпан 2023.
  6. ↑ Главное о землетрясении в Турции и Сирии: больше тысячи погибших, разрушенные памятники и новые мощные толчки  (орыс.). Коммерсантъ (6 февраля 2023). Тексерілді, 6 ақпан 2023.
  7. ↑ Сезім Езгі Гүверчин, Хайруллаһ Қарабулут, Өзгүн Конжа, Угур Доған, Семих Ергинтав «Шығыс Анадолы жарылысының белсенді сейсмотектоникасы»  (ағыл.).
  8. ↑ Мириям Наддаф "Түркия мен Сириядағы жер сілкінісі: ғалымдар не біледі"  (ағыл.) (06.02.2023).
  9. ↑ Х.С. Акииз, Е. Алтунел, В. Карабачак, Ж. Ч. Иалкинер "Өлі теңіз ақаулары аймағының солтүстік бөлігінің тарихи сейсмикалық белсенділігі, Оңтүстік Түркия"  (ағыл.) (2006).
Мақала бастамасы Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Түркия_мен_Сириядағы_жер_сілкінісі_(2023)&oldid=3165678» бетінен алынған