Шал ақын ауданы
| Қазақстан ауданы | |
| Шал ақын ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
10 |
| Қалалық әкімдіктер саны |
1 |
| Ауыл саны |
41 |
| Қала саны |
1 |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Сергеев қаласы, Победа көшесі, №35 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
53°47′24″ с. е. 67°26′24″ ш. б. / 53.79000° с. е. 67.44000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 53°47′24″ с. е. 67°26′24″ ш. б. / 53.79000° с. е. 67.44000° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | |
| Жер аумағы |
4 841 км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
17 916[1] адам (2023) |
| Тығыздығы |
4,6 адам/км² |
| Ұлттық құрамы |
орыстар (44,62%) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды |
+7 71534 xxxxx |
| Автомобиль коды |
15 |
|
| |
Шал ақын ауданы — Солтүстік Қазақстан облысының батыс бөлігіне таман орналасқан әкімшілік бөлінісі. Аудан аймағы 4,84 мың шаршы км. Орталығы — Сергеев қаласы.
Географиялық орны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аудан солтүстігінде Жамбыл, батысында Тимирязев, шығысында, оңтүстік-шығысында Есіл және Айыртау, оңтүстiгiнде Ғ. Мүсiрепов аудандарымен шектеседі. Аумағы арқылы Есiл өзенi ағып өтедi, оның бойында Сергеев бөгені орналасқан. Аудан орманды дала зонасында орналасқан, жердiң үстiңгi қабаты қара топырақты болып келедi және шалғынды қара топырақты қабат та кеңiнен орын алады.
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1928 жылы Шал ақын ауданының қазiргi аумағында Рыков және Төңкерей аудандары құрылды. 1930 жылы Төңкерiс ауданына таратылған Рыков ауданы қосылды. 1940 жылы аудан аты Октябрь болып ауыстырылды.
1954 жылы Дос, Ақсуат, Северный, Целинный, Москворецк, Комсомол, Октябрь ауылдық кеңестері құрылды. Кеңес ауылдық кеңесі таратылды.
1956 жылы Ишим, Кривощеков ауылдық кеңестері құрылды.
1957 жылы Балуан ауылдық кеңесі Семиполь, Крещен ауылдық кеңесі Октябрь, Жалтыр ауылдық кеңесі Марьев, Городец ауылдық кеңесі Коновалов, Дмитриев ауылдық кеңесі Дос ауылдық кеңесіне қосылды. Есіл, Ленин, Төменгі Бұрлық ауылдық кеңестері таратылды. Степной ауылдық кеңесі Афанасьев, Тораңғыл ауылдық кеңесі Новопокров болып өзгертілді. Северный ауылдық кеңесі Преснов ауданына берілді.
1958 жылы Интернациональный ауылдық кеңесі құрылып, Коновалов ауылдық кеңесі таратылды.
1962 жылы Сергеев, Городец ауылдық кеңестері құрылды.
1963 жылы Октябрь ауданы Сергеев ауданы болып өзгертіліп, аудан орталығы Сергеевка ауылына көшірілді. Ақсуат, Дос, Интернациональный, Ишим, Комсомол, Москворецк, Целинный ауылдық кеңестері жаңадан құрылған Тимирязев ауданына берілді. Тереңсай ауылдық кеңесі құрылды.
1968 жылы Марьев ауылдық кеңесі орталығының Сергеевка ауылына көшірілуіне орай Сергеев ауылдық кеңесі, ал Сергеев ауылдық кеңесі орталығының Марьев кеңшарының бөлімшесіне көшірілуіне орай, Марьев ауылдық кеңесі болып өзгертілді.
1969 жылы Сергеевка ауылына қала мәртебесі берілді.
1970 жылы Ступин, Юбилейный ауылдық кеңестері, 1972 жылы Жаңажол ауылдық кеңесі құрылды.
1975 жылы Ольгин ауылдық кеңесі құрылды. Бұрыннан болған Ольгин ауылдық кеңесі Сухорабов ауылдық кеңесі болып өзгертілді.
1979 жылы Еңбек ауылдық кеңесі құрылды.
1980 жылы Юбилейный ауылдық кеңесі Целинный ауданына берілді.
1988 жылы Целинный ауданы таратылып, Городец, Октябрь, Юбилейный, Интернациональный ауылдық кеңестері Сергеев ауданына қосылды.
1989 жылы Еңбек ауылдық кеңесі Жаңасу болып өзгертілді.
1994 жылы бұрынғы ауылдық кеңестер аумағында ауылдық округтер құрылды.
1997 жылы Жаңасу, Жаңажол, Ольгин ауылдық округтері таратылды. Бұрынғы Марьев, Тереңсай ауылдық округтері негізінде Аютас ауылдық округі (орталығы Сергеев қ.) құрылды.
1999 жылы 14 желтоқсанда Сергеев ауданы Шал ақын ауданы болып қайта аталды.
2003 жылы Аютас ауылдық округінің орталығы Қаратал ауылына көшірілді.
2005 жылы Жаңажол ауылдық округі қайта құрылды.[3]
Халқы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[4] | 1999 | 2009[5] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 26417 | ▲43142 | ▲45743 | ▼43144 | ▼42361 | ▼32375 | ▼23095 | ▼17674 |
Тұрғындары 18 577 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (45,36%), орыстар (43,75%), украиндар (3,86%), немістер (3,79%), татарлар (0,94%), беларустар (0,74%), литвалықтар (0,25%), басқа ұлт өкілдері (1,31%).
Әкімшілік бөлінісі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]42 елді мекен 1 қалалық әкімдік пен 10 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2009) |
|---|---|---|---|
| Арай ауылдық округі | Арай ауылы | 4 | 1671 |
| Афанасьев ауылдық округі | Афанасьевка ауылы | 4 | 1159 |
| Аютас ауылдық округі | Ысқақ Ыбыраев ауылы | 5 | 2681 |
| Городец ауылдық округі | Городецкое ауылы | 4 | 1148 |
| Жаңажол ауылдық округі | Жаңажол ауылы | 3 | 930 |
| Новопокров ауылдық округі | Новопокровка ауылы | 5 | 1749 |
| Приишим ауылдық округі | Повозочное ауылы | 4 | 1376 |
| Семиполь ауылдық округі | Семиполка ауылы | 4 | 1769 |
| Сергеев қалалық әкімдігі | Сергеев қаласы | 1 | 7661 |
| Сухорабов ауылдық округі | Сухорабовка ауылы | 2 | 1244 |
| Юбилейный ауылдық округі | Крещенка ауылы | 6 | 1707 |
Аудан экономикасы (2009 жылдың қорытындылары)
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 261 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 2 - iрi, 16 - орта, 243 - шағын кәсiпорындар. Олардан 120 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 139 - жеке меншiк, 2 - заңды тұлға шетел меншiгi нысанына жатады.Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 5,3%-ы өндiрiлген (12 637,9 млн.теңге). Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 963,5 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 1,4%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 106,6% құрайды. Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 341,9 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 82,4% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 5 217,4 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 37,9% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 1 185,7 млн.теңге құрады. Пайдалануға 5,3 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 16,5 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 19,4% өсiп, 39 373 теңгенi құрады. Нақты жалақы 11,6% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 27 836 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 673 теңге құрады.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Солтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық бөлінісінің тарихы бойынша анықтамалық (29 шілде 1936 ж. - 1 қаңтар 2007 ж.)
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
| |||||||||||||||||
| ||||||