Қатысушы:Khabdullina/Тотытәрізділер
Тотытәрізділер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тотытәрізділер- қырлы төсті құстар инфракласының құстар отрядының бір түрі. Жасақ құрамында шамамен 398 түрлері анықталған, олардың ішінен 92 ата тектері белгілі болған. Миоценнен танымал болған.
Түр келбеті[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ұзындығы 9,5 см — ден 1 м-ге дейін. Қауырсындары кішкентай, өте сирек кездеседі. Көптеген тотықұстар өте ашық түсті, әдеттте ашық шөпті жасыл түс тотықұстарды басым болады. Ашық түсті өрістер бір-бірінен күрт бөлінген және олардың түстері көбінесе спектрдің қосымша түстерімен (жасыл және күлгін, көкшіл-күлгін және ашық сары және т.б.) ерекшеленеді. Жас тотықұстар әдетте бірдей түсті болады. Отрядтың ең тән белгісі-тұмсық. Негіздегі тұмсықтың биіктігі оның енінен екі есе, кейде ұзындығынан да асады. Тотықұстар өте қатты жемістерді тұмсығымен ұрып тастай алады, өрмелеу кезінде олар тұмсықтарымен бұтақтарды ұстайды.
Аяқтар өте қысқа, жуан, өкшеге дейін қауырсынды. Табандардағы 1-ші және 4-ші саусақтар артқа қарай бұрылады, сондықтан попугайлар бұтақтарды аяқтарымен жақсы жауып қана қоймай, сонымен қатар табандарымен тұмсыққа тамақ әкеле алады. Тырнақтар қатты иілген, бірақ әлсіз. Өте қысқа табан сүйегі тор тәрізді тақтайшалармен жабылған. Қанаттары үлкен, сүйірленген; сермеу (маховые) қауырсындары күшті шыбықты және кең жейделі әдетте 20; құйрығы он екі қауырсынды. Тотықұстар негізінен жылдам ұшады, бірақ әдетте қысқа қашықтықта.
Тотықұстардың бас сүйегі ені бойынша ерекшеленеді; төменгі жақ сүйектері өте жоғары орналасқан және ұзын, көбінесе бастың артқы жағына шығады. Ми салыстырмалы түрде үлкен; жақсы есте сақтау қабілеті бар және дабысты келтіру қабілеті тән (дауыстық бұлшықеттер жақсы дамыған). Тілі қысқа, қалың және етті, кейде соңында көптеген жіп тәрізді бүртіктермен жабдықталған. Құйыршық безі кейде болмайды. Опистоцель типіндегі омыртқалары бар. Төс сүйегінің қыры жоғары орналасқан. Шанышқы нашар дамыған, көбінесе мүлдем жоқ. Жақ сүйегі қысқа. Асқазан Қос (безді және нақты). Өт қабы мен соқыр ішек жоқ. Ұйқы безі-Қос. Тотықұсардың басы үлкен ілмек тәріздес тұмысығы бар, тұмсығы қауырсынды жыртқыштардың тұмсығына ұқсас үлкен, бірақ ұзын және жуан. Тотықұсың тұмсығының басты ерекшелігі-бұл тағамды алу және ұнтақтау ғана емес, сонымен қатар қозғалыс органы ретінде де қызмет етеді. Бейнелеп айтқанда, попугайдың тұмсығы оның үшінші аяғы. Ілгіш-тұмсықпен түйінге ілініп, аяқтарын босатып, денесін жоғары тартып, бірдеңеге бос саусақтарымен қсталынып, қайтадан тұмсығын жоғары қарай қойып үстәне көтеріледі. Мұндай ерекше әдістермен попугайлар орманда да, хайуанаттар бағында да, үйлерінде де тез қозғалады; сонымен қатар, олар тұмсықта жеміс немесе жаңғақ ұстап, жолда тамақтана алады.
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Субтропиктерде және тропиктерде, Австралия фауналық аймағында ең көп (отрядтың пайда болу орталығы болуы мүмкін) мекендейді. Оңтүстік-Шығыс Азияда, Үндістанда, Батыс Африкада, Оңтүстік Америкада және Орталық Америкада кең таралған. Көптеген попугайлар жылы аудандардың тұрғындары болып көрінгенімен, олар қатал жерлерде де кездеседі. Сондықтан да, бұл отрядтың құстары Жаңа Зеландияның оңтүстігінде тұрады. Сары маңдайлы жуан тұмсықты попугай Андта 4000 м-ден астам биіктікте кездеседі. Соңғы уақытта Батыс Еуропада (Нидерланды, Германия, Франция) ірі тотықұс колониялары пайда болды, онда олар бейімделіп, белсенді көбейеді. Кейбір колониялар бірнеше мың дараға жетеді. Ал субантарктикалық Маккуори аралында бұрында секіретін попугайлар өмір сүрген.
Өмір сүру салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ағашпен қоректенетін тотықұстары: ормандарда тұрады, ашық жерлерде сирек кездеседі, бірнеше түрлері тауларда болады. Көбінесе үйір болып өмір сүреді. Сирек жағдайларды қоспағанда (какапо, түнгі попугай) олар күндізгі өмір салтын ұстанады. Шөпжегіш тотықұстардың негізгі жемі-өсімдіктердің жемістері мен тұқымдары; тұқымдарды тарату арқылы өсімдіктердің таралуына ықпал етеді. Лориялық попугайлар негізінен тозаң мен балшырынды өсімдіктермен қоректенеді, олар бірқатар түрлердің, атап айтқанда кокос пальмасының, гибискустың және басқа тропикалық дақылдардың тозаңдандырғыштары болып табылады. Кейде дақылдар мен бақтарды тозаңдырады. Кейбір жағдайларда жәндіктермен және олардың дернәсілдерімен, құрттармен тамаақтануға дайын. Кеа сонымен қатар өлікті жейді; жеке даралар кейде ересек қойларға май жинау үшін шабуыл жасайды, бірақ мұндай жағдайлар өте сирек кездеседі.
Көбеюі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қуыстарда, термит қорғандарында, қораларда, жер бетінде ұя салады; Калиттер (Myiopsitta) ағаштарға отарлық ұя салады. Моногамды. Іліністе 1-12 (көбінесе 2-5) жұмыртқа болады. Көпшілігінде әйел инкубациялайды. Балапандар жалаңаш және соқыр болып дүниеге келеді; ата-аналар оларды зобпен тамақтандырады.