Құтайбаның түркі иеліктеріне жорығы

Кутейбаның түркі иеліктеріне жорығы -араб әскерлерінің 705-715 жылы қазіргі Оңтүстік Қазақстан жеріне басып кіруі. 8 ғасырдың бас кезінен арабтар Орта Азияны жаулап алуға кірісті. Бұл жорықтарды (705-706) Хорасан билеушісі Кутейба ибн Муслим басқарды. Оған қарсы соғдылар мен түркештердің біріккен қолы шығып, араб әскерлерін қоршауға алды. Кутейба өзінің әскери таланты арқасында ғана арабтарды толық талқандалудан сақтап қал- ды. 708-709 жылдары екінші рет жорыққа шыққан Кутейба әскерлері Бұхараны басып алды. Бұдан кейін жорық Самарқандқа бағытталды. Қарсы тойтарыс беру үшін түркілер, соғдылар, Шаш және Ферғана арабтарға қарсы одақ құрды. Бұл одақ әскерін түрік қағанының баласы Инел қаған басқарды. Алайда одақтастар бір-біріне көмек көрсетіп үлгере алмады. Айлакер Кутейба өз тыңшылары арқылы түркілердің таңдаулы әскерінің көмекке келе жатқанын біліп алды да, оларға тосқауыл қойып, талқандады. Сөйтіп Самарқанд қанша жанталаса корғанғанымен, бір айдан кейін жеңіліп, Кутейбаға берілуге мәжбүр болды. Бірақ Самарқанд тұрғындары көп ұзамай Кутейба қалдырып кеткен араб әскеріне қарсы көтерілді. Оларды қолдаған түркі жасақтары сырттан шабуыл жасады. Алайда Кутейба өзінің қалың қолымен келіп, Самарқандтағы билікті ұстап қала алды. Одақтастар өз кимылдарын бұрынғыдан көpi ұйымдастырған түрде жүргізді. Олардың біріккен қолы Ферғана-Шаш төңірегінде арабтарға қареы соғысты. 714 жылы Кутейба Оңтүстік Қазақстан аумағына енді, үлкен Шашты басып алып, Испиджабқа шапқыншылық жасады. Сөйтіп арабтар өздерінің Мауераннахрдағы басып алған иеліктерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тырысты. 715 жылы халифаттық тағына Сүлеймен келгеннен кейін бурынғы халиф Уәлидтің (705-15) жақтастары қуғынға ұшырады. Осыған байланысты Кутейба Сүлейменге бағынудан бас тартып, өз әскерімен оған қарсы шықты. Алайда көп ұзамай талқандалып, жақтастарымен бірге өлтірілді.