VI Джордж

	VI Георг; ағылш. George VI
	;
Лауазымы
11 желтоқсан 1936 жыл — 6 ақпан 1952 жыл
Тәж кигізу жорасы	12 мамыр 1937 жыл
Ізашары	VIII Эдуард
Ізбасары	II Елизавета
11 желтоқсан 1936 жыл — 15 тамыз 1947 жыл
Ізашары	VIII Эдуард
Ту	Ұлттар достастығының басшысы
23 сәуір 1949 жыл — 6 ақпан 1952 жыл
Ізбасары	Елизавета II
Өмірбаяны
Діні	Протестантизм
Дүниеге келуі	14 желтоқсан 1895 жыл; Сандрингем
Қайтыс болуы	6 ақпан 1952 жыл; Сандрингем
Жерленді	капелла Св. Георгий
Династия	Виндзор әулеті
Әкесі	V Георг
Анасы	Мария Текская
Жұбайы	Елизавета Боуз-Лайон
Балалары	қыздары: Елизавета және Маргарет
Монограммасы
Ортаққордағы VI Георг
	өңдеу

VI Георг (ағылш. George VI, шоқындырылғандағы аты Альберт Фредерик Артур Георг; 14 желтоқсан 1895 жыл, Йорк-Коттедж, Сандринхэм, Норфолк, Англия — 6 ақпан 1952 жыл, Сандринхэм, Норфолк, Англия) — 1936 жылдың 11 желтоқсанынан бастап Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия, Канада, Аустралия мен Апартейд Оңтүстік Африка бірлескен патшалығының патшасы. Виндзор әулетінен шыққан.

Ағасы VII Эдуард тақтан безгесін таққа отырды.Тарихта Ұлыбритания мен Британ империясының Екінші Дүниежүзілік соғыста нацистік Германияға қарсы күресушінің бейнесінде есте қалды. Георг король болып тұрған кезде Британ империясының ыдырап, Ұлттар достастығына айналды.

Ол 1936 жылдың 12 желтоқсаннан бастап 1950 жылдың 26 қаңтарына дейін Үндістанның соңғы императоры, ал 1949 жылдың 29 сәуіріне дейін Ирландияның соңғы патшасы болды. Ол 1949 жылдың 29 сәуірінен бастап «Ұлттар достастығының» (ағылш. the Commonwealth) басшысы атағына ие болды.

Таққа отырғанға дейін

V Георг мен оның жұбайы, Патшайым Мария екінші ұлы Альбертте төрт ағайын болған: болашақ патша VIII Эдуард (1894—1972), Генри, Глостер герцогі (1900—1974), Принц Джордж, Кент герцогі (1902—1942), эпилепсия және аутизммен ауырған Джон ханзада (1905—1919), және қарындасы Мария (1897—1965), тұрмыс құрғасын Харвуд графинясы.

Мінезі жағынан Альберт сыпайы әрі бұйығы адам болатын, оған қоса қатты кекештенетін. Ол аустралиялық логопед Лайонел Логамен үзбей талмай емделуінің арқасында кекештігінен толықтай жазылады. Осборнде және Дортмутта Патшалық әскери-теңіз училищесінде оқып, 1915 жылы мичман артынан кіші лейтенант атағын алды. «Коллингвуд» линкорында зеңбірек мұнарасының командирі ретінде Ютланд шайқасына қатысты. Флотта одан әрі қызмет атқаруына денсаулығының нашарлығы бөгет болды — басында соқырішегі ауырды, содан кейін асқазанына жара шықты.

1918 жылдың наурыз айында Патшалық әскери-әуе күштерінің теңіз авиациясына ауыстырылды, ұшқыш болып батыс майданда қызмет атқарып, звено командирі дәрежесіне дейін өсті. Соғыстан кейін 1919 жылы Кембридж университетінің Тринити-колледжінде тарих пен экономиканы зерттеді. 1920 жылдың маусым айында Йорк герцогі аталды, 1923 жылдың 26 сәуірінде 14-ші граф Стратморскінің қызы леди Елизавета Боуз-Лайонға үйленді. Ол қызбен 1905 жылы танысқан (5-жасар Елизавета 10-жасар Альбертті қант қосылған шие тортымен қонақ қылған). Отбасысында екі бала дүниеге келді. — 21 сәуірде (1926) Элизабет-Александра ханшайым (Болашақ патшайымы II Елизавета), ал 21 тамызда (1930) — Маргарет Роз ханшайым. 1924—1925 жылдары герцог пен герцогиня Уганда мен Суданға, ал 1927 — Аустралияға (Канберрадағы Альберт парламент ғимаратын ашты) және Жаңа Зеландияға сапармен келді.

Таққа отыруы

Ағасы VIII Эдуард тақтан бас тартқасын 1936 жылдың 11 желтоқсанында Йорк герцогі патша VI Георг болды. 1937 жылы 12 мамыр күні, ағасын таққа отырғызуға белгіленген күні таққа отырды. Әкесі V Георг-ден айырмашылығы – ол Делиде Үндістан императоры болып жарияланған жоқ. VI Георг таққа отырғасын бір тәуліктен кейін Еркін Ирландия мемлекетінің парламентi Ирландия аумағында британ патшалығының билігін қысқарту туралы заң қабылдады, іс жүзінде де британ патшалығының билігі осымен Ирландия аумағында тоқтады. 1939 жылы мамыр-маусым айларында патша мен патшайымы Канаданы аралап, АҚШ-қа да соқты.

Екінші дүниежүзілік соғыстың қарсаңында король талай рет Адольф Гитлерге «татуластық» үндеуін жолдауға ниет білдірді. Ол әрдайым,өзінің дипломатиясын жеткілікті деп есептеген, премьер-министр Невилл Чемберленнің қарсылығына кез болды. 1940 жылы мамырда патша жаңа үкіметті құруға Уинстон Черчилльге амалсыздан тапсырма берді, бірақ та оған сенімсізкпен қарайтын. Артынан олардың қарым қатынасы жақсарып, король мен премьер-министр әрбір бейсенбі күні ланчта кездесіп, еркін отырып маңызды мәселелерді талқылайтын болды. Соңынан монарх Уинстон Черчилльдей премьер-министрді «іздесең де таппайсың» деп айтатын.

Екінші дүниежүзілік соғыс

Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары да корольдік жұп әрдайым әскерлерді, әскери мекемелерді, елдегі доктар мен госпитальдарды міндетті түрде аралап жүрді. 1939 жылы желтоқсанда патша Францияда орналасқан британ армиясының аумағына келді, ал 1943 жылы шілдеде ұшақтың бортынан Солтүстік Африкадағы одақтастар әскерлерін бақылады. Сол сияқты ол Алжирде, Ливия астанасы Триполиде және Мальтада болды. 1944 жылы Георг одақтастар әскері түскеніне он күн болғанда Нормандияға келді, шілде айында Италияның оңтүстік бөлігінде болды, ал қазан айында — Бельгия мен Нидерландқа келді. 1940 жылы монархтың резиденциясы бірнеше рет әуе шабуылына ұшырады. 1940 жылы 12 қыркүйекте неміс бомбасы Букингем сарайынан 20 метр қашықтықта жарылды, сол жағдай патшаның денсаулығына әсер етті, ол оқи алмайтын қалге ұшырады, алаңдап ұзағынан аспанға қарай беретін болды. Ұлыбританияны окупациялап алған жағдайда корольдің отбасын Канадаға эвакуациялау қарастырылды. Бірақ король елден кетпей Қарсыласу қозғалысына қатыспақшы болып ниеттенді. Осы мақсатпен 1940-1941 жылдары король қару-жарақтың түр-түрінен атумен жаттықты. Ұлыбритания соғыста КСРО-ның одақтасы болғанмен ол одақтастарына сақтықпен қарады.

Өмірінің соңғы жылдары және қайтыс болуы

1945 жылы Клемент Эттлиді премьер-министр қылып тағайындағасын корольдің үкімет басшысына ықпалы күшейе түсті, мысалы ол дегенінде тұрып, атышулы антикоммунист Эрнест Бевинді сыртқы істер министрі қылып тағайындатты. Сол сияқты Георг лейбористер кезінде басталған өндірісті кеңінен мемлекеттендіруге қарсы болы. 1947 жылы 1 ақпанда VI Георг, патшайым және ханшайыммен Англиядан теңізбен Оңтүстік Африкаға ресми сапармен аттанып кетті. Георг патшалық қылған соңғы жылдары Клемент Эттли басшылық еткен лейбористік үкіметі Британ империясының шапшаң ыдырауымен және Ұлттар достығына айналуымен белгіленді. 1948 жылы Үндістан толық тәуелсіздік алды, ал 1949 жылы — Ирландия бостандық алды.

Үндістанға тәуелсіздік берілуі Георгтың қатты наразылығын шақырды. Ал 1947 жылдың қарашасында ол үлкен қынжылыспен қызы II Елизаветаға тұрмысқа шығуына келісімін берді. Ол принц Филипп Маунтбеттенді қызына тең емес деген ойда болды. 1951 жылы үкімет басына, әрқашан патшалық қолдауы мен мейіріміне ие болатын, Уинстон Черчилль қайтадан келді. 1948 жылы патша жұбымен Жаңа Зеландия және Аустралияға сапарға баруды жоспарлады, бірақ корольдің денсаулығына байланысты кейінге қалдырылды. Оның өкпесінен обыр ауыруы табылды (соғыс кезіндегі стресс монархтың денсаулығына үлкен зиянын тигізді, оған қоса ол өте көп темекі шегетін). Ал 1951 жылы қыркүйекте оның бір өкпесі алынып тасталды. 1952 жылдың 29 қаңтарында Георг, дәрігерлердің кеңесін тыңдамай, қызы II Елизаветаны демалысқа Кенияға шығарып салуға әуежайға келеді де, бала кездегі күтушісіне «Мен үшін Лилибетке көз қырыңызды салып жүріңіз» деген. Бір аптадан кейін, 1952 жылдың 6 ақпанында, VI Георг ұйықтап жатқан жерінде коронарлы тромбоздан Сандринхеде қайтыс болды. Елизавета Кениядан патшайым болып оралды.

Дереккөздер

Қосымша сілтемелер

http://vivovoco.rsl.ru/VV/PAPERS/HISTORY/KINGS.HTM Мұрағатталған 23 шілденің 2006 жылы.

• Sarah Bradford. King George VI. — London: Weidenfeld & Nicolson, 1989. — 506 p. — ISBN 0-297-79667-4

• Г. С. Остапенко Британская монархия от Эдуарда VIII до Елизаветы II // Новая и новейшая история. — 2000. — № 4-5. Үлгі:Виндзор әулеті