Бәсең сайлау құқы

Бәсең сайлау құқы - азаматтық сайланбалы мемлекеттік және жергілікті өзін-өзі басқару органдарына сайлану құқы. Яғни ел азаматының сайланбалы қызметіне үміткер ретінде тіркеліп, өзге үміткерлермен бірдей үгіт-насихат жүргізу, арнаулы заңда қарастырылған өзге де құқыларын пайдалану еркі. Көптеген мемлекеттерде бәсең сайлау құқын иелену (белсенді сайлау құқымен салыстырғанда) тым жоғарылатылған сайлау шектеулерімен, жас ересектігі, тұрғылықтылық, сауаттылық, қызметтік ценздерімен байланыстырылған. Мысалы, Канадада, Аргентинада, Бельгияда, Коста – Рикада, т.б. елдерде жалпы ұлттық өкілетті органдарды сайлау кезінде бәсең сайлау құқын жүзеге асыру үшін мүліктік ценздер белгіленген. Жас мөлшерін жоғарылататын цензбен бәсең сайлау құқын шектеу амалы да көп қолданылады. Әсіресе, парламенттің жоғарғы палатасын сайлау барысында бұл ценз мөлшері аса жоғары болады. АҚШ-та, Жапония мен Үндістанда парламенттің төменгі палатасына - 25 жасқа, ал жоғарғы палатаға 30 жасқа жеткен азаматтар ғана сайлана алады. Ал Италияда бұл көрсеткіш одан да жоғары (40 жас). Қазақстанда сайланбалы органдардың сипатына, ерекшеліктері мен айырықша жағдайларына байланысты бірқатар талаптар қойылған. Конституцияға сәйкес ол Президент болып табылатын, елде кемінде 15 жыл тұрған, 40 жасқа толған, мемлекеттік тілді еркін меңгерген, діни лауазымы жоқ адам сайлана алады. Сондай-ақ, Қазақстанның кемінде 5 жыл азаматы болған, 30 жасқа толған, жоғары біліміне қоса кемінде 5 жыл жұмыс стажы бар, тиісті облыстың, республикалық маңызы бар қаланың не республика астанасының территориясында кемінде 3 жыл тұрған адам Сенат депутаты бола алады. Ал Мәжіліс депутаттығына сайлану үшін ел азаматының жасы 25-ке толуы шарт.

Сыртқы сілтемелер

Қазақ энциклопедиясы