Джеймс Уотсон
| Джеймс Дьюи Уотсон | |
| ағылш. James Dewey Watson | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ғылыми аясы | |
| Жұмыс орны |
Колд Спринг Харбор лабораториясы, |
| Альма-матер | |
| Атақты шәкірттері | |
| Несімен белгілі |
нуклеин қышқылдарының молекулалық құрылымын ашты |
| Марапаттары |
 Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығы (1962) Джон Карти жүлдесі (1971) Копли медалі (1993) Үлгі:Ломоносов үлкен медалі М. В. Ломоносов атындағы Үлкен алтын медаль (1994) АҚШ Ұлттық ғылыми медалі (1997)  |
| Қолтаңбасы |
|
Джеймс Дьюи Уотсон (ағылш. James Dewey Watson, 1928 жылы 6 сәуірде Чикагода туған, Иллинойс) — американдық биолог. Фрэнсис Крикпен және Морис Х. Ф. Уилкинспен бірге 1962 жылы ДНҚ-ның молекулярлық құрылымын ашқаны үшін — физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығына ие болды.
Өмірбаян[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бала кезінен бастап, әкесінің арқасында, Джеймс құстардың өмірін бақылауға құмартты. 12 жасындағы, Уотсон ақылды жас адамдарға арналған танымал радио викторина Quiz Kids-ға қатысты. Чикаго университеті Президенті Роберт Хатчинстың либералды саясатының арқасында ол 15 жасында сол университетке оқуға түседі. Эрвин Шредингердің «Физика тұрғысынан өмір қандай?» кітабын оқығаннан кейін, Уотсон кәсіби қызығушығын, орнитологияны зерттеуден генетиканы зерттеуге өзгертті. 1947 жылы Чикаго университетінде зоологиядан бакалавр дәрежесін алды.
1947—1951 жылдары Блумингтон Индиана университетінде магистратура және аспирантураны оқыды.
1951 жыл Кембридж университеті Кавендиш зертханасына жұмысқа тұрды, ол онда, белоктар құрылымын зерттеді. Онда ол физик Фрэнсис Крикпен кездесті, ол биология қызығушылық танытатын.
1952 жылы, Уотсон мен Крик ДНҚ құрылымын модельдеу бойынша жұмыс істей бастады. Чаргафф ережелері мен Розалинда Франклин және Морис Уилкинстың рентгенограммасын пайдаланып қос спиральді моделін салды.
Жұмыс нәтижелері 30 мамырда 1953 жылы Nature журналында жарияланды.
1956—1976 жылдары — Гарвард университеті қызметкері.
25 жыл, ол қатерлі ісік генетикасына зерттеу жүргізген Колд-Спринг-Харбор ғылыми институтын басқарған.
1989 жылдан 1992 жылға дейін — адамның ДНҚ тізбегі декодтау бойынша «Адам геномы» проектісінің ұйымдастырушы және көшбасшысы .
2007 жылы, ол генетикалық байланысты түрлі нәсілдердің өкілдерінің түрлі интеллектуалдық мүмкіндіктерінің болатыны туралы тұжырым пайдасына сөз сөйледі. Саяси дұрыстығын бұзғанына байланысты одан қоғамдық кешірім талап етілді, және 2007 жылдың қазан айында, Уотсон ресми түрде ол жұмыс істеген зертхана меңгерушісі қызметінен кетті.
2008 жылы, ол Мәскеуге келіп, Мәскеу мемлекеттік университетінде қоғамдық дәріс оқыды[1]; университеттің honoris causa докторы атағы берілді. Осы сапары барысында, онымен сұхбаттасқан Сергей Капица, (бұл «Очевидное — невероятное» бағдарламасында көрсетілген, эфир от 20.06.2009), «сөзсіз біздің заманымыздың ең көрнекті ғалымы» деп атады.
Уотсон — геномы толық декодталған бірінші және жалғыз адам. Джеймс Уотсон ДНҚ-сын зерттеу ағзасының кейбір дәрі-дәрмектерді баяу сыртқа шығарып жатқаны табылған, және зат алмасудың басқа жеке сипаттамалары және Африка жоғары, аз дәрежеде, Азия гендерінің концентрациясы байқалған[2]. Ол кейінірек геномын талдауда маңызды қателіктер бар екенін жариялады.[3]
Қазір психикалық ауру гендерді табумен айналысуда.[4]
Джеймс Уотсон «Езбеліктен аулақ болыңыз» атты кітап жазды. Онда бала кезінен, қазіргі күнге дейін бүкіл өмір жолы сипатталған.
Саяси дұрыстығына айыптаулар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Уотсон жиі арандатушылық идеялар білдіреді және таза ғылыми ұстаным бойынша көпшіліктің пікірін жоққа шығарадыҮлгі:Нет АИ.
Уотсон әрқашан адамға қатысты қоғамдық дәрістер мен сұхбатында генетикалық скрининг және гендік инженерияны қолдайды, атап айтқанда, ақымақтық - бұл ауру екенін дәлелдейді, және «ең ақымақ» адамдардың 10%-ы ем өтуге тиіс деп есептейді. Ол сондай-ақ, сұлулық гендік инженериямен құрылуы мүмкіндігін ұсынды, және былай деді:
Кейбіреулер біз барлық қыздардың сұлулығын істейтін болсақ, ол сұмдық болар еді деп айтады. Менің ойымша, бұл тамаша болар еді деп ойлаймын.
Сондай-ақ, Уотсон семіздікке қатысты да сұхбатында ойын айтты:
Сізге жұмыс берушi ретінде семіз адаммен сұхбат жүргізген кезде сіз, сіз әрқашан, өзіңізді ыңғайсыз сезінесіз, өйткені, ол адамды жұмысқа ешқашан қабылдамайтыңызды білесіз.
2000 жылы Уотсон бір конференцияда терінің түсі және жыныстық тілек арасындағы байланыстардың болу гипотезасын ұсынды, сол туралы өз сөзінде гипотезаны білдіре отырып, қаратерілі адамдардың либидосы көп екенін айтты. Бикини киген әйелдері бар слайдтар көрсетілетін оның дәрісіндегі, күнге күйген теріге (және брюнеттердің шашына) қара түс беретін меланин — пигменттердің экстрактілері — тәжірибелер нәтижесінде субъектінің жыныстық тілегін өсіретінін көрсетті.
Сондықтан біз латынамерикалық нақсүйерлерді [Latin lovers — атақты әннің сөздері] білеміз
, — деді ол, аудиторияға қарап. —
Сіз ағылшын нақсүйерлерін ешқашан естіген жоқсыз. Тек ағылшын науқастары туралы.
25 қазан 2007 жылы Уотсон Нью-Йорк, Лонг-Айлендтегі, Cold Spring Harbor Laboratory (Колд-Спрингс-Харбор лабораториясы) кетуге мәжбүр болды және мынадай сөздер The Times (Таймс) басылым келтіргеннен кейін ол директорлар кеңесінің құрамынан шығарылды:
Мен, шын мәнінде, Африка үшін қараңғы болашақ көремін, өйткені, біздің барлық әлеуметтік саясатымыз, олардың ақыл-ойы бізбен бірдей екендігін жіберіп алуға негізделген - ал, осы кезде барлық тестілеу бұның олай емес екенін айтып береді.
Фактілер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2014 жылы 4 желтоқсанда ресейлік миллиардер Әлішер Османов Christie’s Нью-Йорк аукционында Джеймс Уотсонның $ 4,1 млн тұратын Нобель медалін сатып алған (бұрынырақ ғалым оны сатудан түскен ақшаны қайырымдылық мақсаттары үшін университет қажеттіліктеріне жұмсауға аукционға қойған) және оны ғалымға қайтарды, бұған ол былай жауап берді:
«Мен осы пейілге терең тебірендім, бұл, қатерлі ісік саласындағы зерттеулер арналған, ДНҚ құрылымын ашқаннан кейін менің өз қызметінің жоғары бағаланғанын көрсетеді».
2015 жылы 17 маусым Ресей ғылым академиясының ғимаратында медаль Джеймс Уотсонға қайтарылды[5].
Кітаптары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Уотсон, Дж. Двойная спираль. Воспоминания об открытии структуры ДНК. — М.: Мир, 1969.[6]
- Уотсон, Дж. Избегайте занудства. Уроки жизни, прожитой в науке / Джеймс Уотсон; пер. с ағылш. П. Петровой. — М.: Астраль: CORPUS, 2010. — 463 с. ISBN 978-5-271-26619-5
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Видеорепортаж о визите Дж. Уотсона в Москву (НТВ).
- ↑ Robert Verkaik. Revealed: scientist who sparked racism row has black genes (ағыл.) // The Independent. — 10 қыркүйек 2007 жылы. — ISSN 0951-9467.
- ↑ Chris Wilson. What does it mean to say James Watson is 16 percent African? (ағыл.) // Slate. — 14 желтоқсан 2007 жылы.
- ↑ Торгашев Алексей. Джеймс Уотсон: никогда не работайте из расчета стать номером десять // Перевод лекции Джеймса Д. Уотсона «ДНК и мозг: в поисках генов психических заболеваний» на сайте «Лига свободных городов». — 24 шілде 2008 г.
- ↑ Джеймсу Уотсону вернули купленную Усмановым нобелевскую медаль — Рамблер-Новости
- ↑ Уотстон Дж. Двойная спираль на сайте «Chemnet»
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ФЕН НГУ Ақпараттық биология кафедрасы сайттындағы Джеймс Уотсонның өмірбаяны.
- James Watson on how he discovered DNA Мұрағатталған 26 қазанның 2011 жылы. (ағыл.) (Фрэнсис Крикпен бірге ДНҚ құрылымын ашқаны туралы TED конференциясындағы Джеймс Уотсон әңгімесінің бейнежазбасы).
- Нобельдік комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.)
- Уотсонның «Езбелікке жол бермеңіз» кітабынан Алғысөз және тарау
- Дж. Уотсонмен сұхбат(қолжетпейтін сілтеме) («Очевидное — невероятное» бағдарламасы, эфирде 20.06.2009 бастап)
| ||||||||||
- Алфавит бойынша тұлғалар
- Алфавит бойынша ғалымдар
- 6 сәуірде туғандар
- 1928 жылы туғандар
- Алфавит бойынша Нобель сыйлығының иегерлері
- Медицина саласындағы Нобель сыйлығының иегерлері
- АҚШ зоологары
- Молекулярлық биологтар
- Чикаго университеті түлектері
- Блумингтон Индиана университеті түлектері
- Ломоносов атындағы Үлкен алтын медалімен марапатталғандар
- АҚШ Ұлттық ғылым медалімен марапатталғандар
- АҚШ Ұлттық ғылым академиясының мүшелері
- Лондон корольдік қоғамының мүшелері
- Ресей ғылым академиясының шетелдік мүшелері
- Копли медалінің иегерлері
- Халықаралық Гайрднер сыйлығының иегерлері
- Мәскеу мемлекеттік университетінің құрметті профессорлары