Занзибар сұлтандығы
| Занзибар сұлтандығы سلطنة زنجبار Sultanate of Zanzibar Ұлыбританияның протектораты (1890—1963) | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
-es.svg)
| |||||||||
| Астанасы | Занзибар қаласы | ||||||||
| Тіл(дер)і | суахили, араб, ағылшын тілі | ||||||||
| Діні | Ислам[1] | ||||||||
| Ақша бірлігі | Занзибар рупиясы (1936 жылға дейін) Шығысафрикалық шиллинг (1936 жылдан) | ||||||||
| Аумағы | 1651 км² | ||||||||
| Халқы | 300 000 адам (1964) | ||||||||
| Басқару формасы | абсолютті монархия (1861—1963) конституциялық монархия (1963—1964) | ||||||||
.svg){kind=small}
.svg)
Занзибар сұлтандығы — XIX ғасырдан 1964 жылдың 12 қаңтарына дейін өмір сүрген мемлекет. 1964 жылдан бастап Біріккен Танзания Республикасының құрамына кіреді.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Занзибар Оман әулетінің (Маскат сұлтандығы) Бу Саиди әулетінің кіші мүшелеріне егемендік ретінде бөлінген. Занзибар сұлтанының билігі Шығыс Африка жағалауына дейін, Ози өзеніндегі Дальгадо мүйісі мен Кипини арасында, сонымен қатар Унгуджа (Занзибар аралы), Пемба және т.б. Құлдардың белсенді саудасы, сондай-ақ дәмдеуіштер, піл сүйегі және т.б. саудасы болды. Занзибарда ауқымды құрылыс басталды.
Оман сұлтандарының ішіндегі ең күштісі Саид ибн Сұлтан 1853 жылы жаулап алынған Шығыс Африка аумақтарын бақылау үшін мемлекет астанасын Маскаттан Занзибарға көшіруді жоспарлады. Бірақ қазірдің өзінде 1861 жылы хафилер (губернатор) Маджид ибн Саид (1861—1870) тұсында Занзибар сұлтандығы XIX ғасырдың басынан бастап Шығыс Африканы белсенді түрде отарлаған британдықтардың қолдауымен Оманнан бөлініп шықты.
1880 жылдардың ортасында Занзибар Британ империясының ықпалында болды, бірақ ресми протекторат орнатылмады. Германия Шығыс Африканың ішкі бөлігінде иеліктерді алған кезде, ол Занзибар сұлтанымен де жағалау белдеуін жалға беру туралы келісімге отырды. 1888 жылдан бастап Рувума өзенінен Джубба өзеніне дейінгі жолақты Герман Шығыс Африка компаниясы және Джубаның солтүстігінде, сондай-ақ Тананың солтүстігіндегі порттар мен аралдарды Британдық Шығыс Африка компаниясы басқарды. 1890 жылы Занзибар шарты деп аталатын шарт жасалды: Ұлыбритания Занзибар сұлтандығына протекторат орнатты, Германия сұлтаннан оның бұрын жалға алған жағалаудағы құқығын 4 миллион маркаға сатып алды.
Алайда протекторат ұзаққа созылмады. 1896 жылы 27 тамызда дүниежүзілік тарихтағы ең қысқа соғыс (Гиннес рекордтар кітабы бойынша) деп аталатын ағылшын-занзибар соғысының нәтижесінде сұлтан Халид ибн Барғаш елден қуылып, елге Британдықтарға ұнамды билеуші болды. таққа отырды.
XX ғасырдың бірінші жартысында Ұлыбританияның толық бақылауындағы Занзибарда қуыршақ сұлтан режимі орнатылды, бірақ ресми түрде Занзибар жартылай тәуелсіз мемлекеттік құрылым болып қала берді.
Британдық және султандық үстемдікке қарсы күрес Занзибарда Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін күшейді және айтарлықтай дәрежеде Танганьикадан қуат алды.
1963 жылы 10 желтоқсанда Занзибардың мемлекеттік тәуелсіздігі жарияланды. Сол (1963) жылы 16 желтоқсанда жаңа мемлекет БҰҰ-ға қабылданды. Бірақ сол 1964 жылдың 12 қаңтарында Занзибарда антифеодалдық Занзибар революциясы болып, нәтижесінде сұлтан Сейд-Джамшид-ибн-Абдулла тақтан құлатылып, елден қуылды, бұл сұлтанаттың (Занзибар және Пемба Халық Республикасы жарияланды) аяқталуын білдірді және бірнеше айдың ішінде жаңадан құрылған Танзания мемлекетіне Занзибардың енуін жеделдетті.
Бу Саиди әулетінен шыққан Занзибар билеушілері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Халид ибн Саид 1819 ж.т., Занзибар хамисі 1828—1854, Саид ибн Сұлтанның ұлы, Саидидтер мемлекетінің Маскат және Оман сұлтаны 1806—1856.
- Маджид ибн Саид 1834 ж.т., Занзибар хамисі 1856—1861, Занзибар сұлтаны 1861—1870, алдыңғының інісі
- Барғаш ибн Саид 1837 ж.т., Занзибар сұлтаны 1870—1888, алдыңғының інісі
- Халид ибн Барғаш 1852 ж.т., Занзибар сұлтаны 1888—1890
- Әли ибн Саид 1854 ж.т., Занзибар сұлтаны 1890—1893, Барғаш ибн Саидтың ағасы.
- Хамад ибн Тувайни 1857 ж.т., Занзибар сұлтаны 1893—1896, Тувайни ибн Саидтың ұлы, Саидидтер мемлекетінің Маскатәне Оман сұлтаны 1856—1866
- Халид ибн Барғаш 1874 ж.т., Занзибар сұлтаны 1896, 1927 қайтыс болды
- Хамуд ибн Мухаммад ибн Саид 1853 ж.т., Занзибар сұлтаны 1896—1902
- Әли ибн Хамуд 1884 ж.т., Занзибар сұлтаны 1902—1911
- Халифа ибн Харуб ибн Тувайни 1879 ж.т., Занзибар сұлтаны 1911—1960
- Абдулла ибн Халифа 1910 ж.т., Занзибар сұлтаны 1960—1963
- Сеид-Жәмшид-ибн-Абдуллаһ 1929 ж.т., Занзибар сұлтаны 1963—1964
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Bamber Gascoigne History of Zanzibar. HistoryWorld (2001-Ongoing).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 23 мамыр 2012.
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Appiah, Kwame Anthony; Gates, Henry Louis, Jr., eds. (1999), Africana: The Encyclopedia of the African and African American Experience, New York: Basic Books, ISBN 0-465-00071-1, OCLC 41649745
- Ingrams, William H. (1967), Zanzibar: Its History and Its People, Abingdon: Routledge, ISBN 0-7146-1102-6, OCLC 186237036
- Ayany, Samuel G. (1970), A History of Zanzibar: A Study in Constitutional Development, 1934–1964, Nairobi: East African Literature Bureau, OCLC 201465
- Michler, Ian (2007), Zanzibar: The Insider's Guide (2nd ed.), Cape Town: Struik Publishers, ISBN 1-77007-014-1, OCLC 165410708
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Занзибар корольдік отбасының ресми сайты (ағыл.) )