Лақса
Навигацияға өту
Іздеуге өту
| Лақса | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||||
|
120 түрі белгілі |
Лақса (лат. Echinops) – астралылар тұқымдасына жататын екі және көп жылдық шөптесін өсімдіктер.
Ботаникалық сипаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Олардың биіктігі 10 — 150 см.
- Сабағы тік өседі, жапырақ тақтасының жиектері терең ойықталған, тікенекті, астыңғы жағы жұмсақ, қалың түкті, кей түрі безді түкті келеді. Лақсаның басқа туыстан ерекшелігі — себеті бір ғана гүлден тұрады. Олардың бірнешеуі топтанып сабағы мен бұтақтарының ұшында шоғырбас гүлшоғырын құрайды. Себетінің сыртын 3 — 5 қатардан құралған тікенекті, жарғақты орама жапырақтар қоршайды.
- Гүлі қос жынысты, түбі түтікше тәрізді біріккен ақ немесе көгілдір түсті, 5 күлтесі, жіпшелері түтікшеге біріккен 5 аталық, аузы қос тілімді аналығы болады. Тостағанша жапырақшасы түрін өзгертіп үлпекке айналған. Ол айдарша жемісінің ұшында сақталған, желмен ұшып кеңірек таралуына жағдай туғызды. Маусым-шілде айларында гүлдеп, тамыз-қыркүйекте жеміс береді.
- Жемісі — қақырамайтын қырлы, түкті, айдаршалы тұқымша. Әр тұқымшаның (жемісі) ішінде жалғыз тұқымы болады.
Өсетін жері мен таралу аймағы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстанда Шығыс Қазақстан облысының батыс, оңтүстік-батысында және Торғай, Көкшетау, Сыр өңірі, Мойынқұм, Маңғыстау, Ұлытау аймақтарында, Балқаш-Алакөл алабында, Шу-Іле тауларында кеңінен таралған. Құмды, шөлді далаларда, таудың төменгі белдеулері мен тастақты беткейлерінде, тау етектеріндегі шалғындықтар мен бұталардың арасында өсетін 18 түрі бар.
Қолданысы, қорғалуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Лақса — улы өсімдік, мал жемейді. Тұқымында 28%-дай тез кебетін май болады, ол техникада қолданылады. Гүлінен ара бал жинайды. Қазақ лақсасы, Зайсан лақсасы, біркелкі биік лақса — сирек кездесетін өсімдіктер, қорғауға алынып, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.[1][2] [3]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ «Ақмола облысы» энциклопедиясы
- ↑ «Маңғыстау өсімдіктерінің каталогы», Ақтау, 2006;
- ↑ Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5