Темір рудалары

Темір рудалары

Темір рудалары- темір металын бөліп алу экономикалық жағынан тиімді саналатын табиғи минералдық түзілімдер. Темірдің жер қыртысындағы кларкы 4,20%.

300-дей темір минералының ішінде руда құрайтындары-магнетит,магномагнетит,титаномагнетит,гематит,гидрогематит, гëтит, гидрогëтит, лепидократит, сидерит,шамозит, тюрингит. 

Өндірістік рудалардағы темір мөлшері 16-70%.Темір рудалары бай(Fe≥50%), орташа (Fe≈50-25%),кедей (Fe ≤25%) болып ажыратылады. Табиғи не байытылған рудадан шойын балқытылады.Борпылдық жəне күкіртті мол рудалар агромерацияланады.

Түрлері

Жаралау тегіне қарай темір рудалары магматогендік,экзогендік,метафогендік түрлерге бөлінеді. Магматогендік тип магмалық,жапсарлық-метасоматикалық ,гидротермалдық болып жіктеледі.Бұлардың əуелгілері габро-пироксенит,сиенит,сиенит-диорит интрузияларымен байланысқан Титаномагнетит,апатит-магнетит иірімдері ,екіншілері қышқыл интрузиялар мен карбонатты жыныстар жапсарындағы бұрыс пішінді денелер,соңғылары жаңшылу зоналарының жарықтарын бойлай енген минералданған ерітінділердің іргелес жыныстарды алмастыруынан қалыптасады. Экзогендіктиптегі шөгінді кендер теңізге, көлге, өзен атыраулары мен аңғарларына көшіріліп əкелінген жыныстардан не химиялық тұнбалардан жаралады. Үгілу қыртысының кендері қалдық ,инфильтрациялық болып ажыратылады. Бұлардың əуелгілері темірге байыған жыныстардың босаған темірдің көшіп ,төмендегі жыныстар қабаттарында жиылуынан жаралады. Метаморфогендіктиптің кендері шөгінді ,вулканогендік жыныстапдың жоғарв температура мен қысым жағдайында күшті өзгеруінен ,темір гидрототықтары мен сидериттің гематитке, магнетитке ауысуынан қалыптасады.

Деректер көзі

Қазақ совет энциклопедиясы