Дала шпаттары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
2-жол: 2-жол:
'''Дала шпаттары ''' <ref> Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2 </ref> – қаңқалы силикаттар класының өте көп тараған, тау жынысын түзетін [[минерал|минералдар]] тобы.
'''Дала шпаттары ''' <ref> Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2 </ref> – қаңқалы силикаттар класының өте көп тараған, тау жынысын түзетін [[минерал|минералдар]] тобы.
*Бүкіл [[Жер]] қыртысының 50%-ын құрайды.
*Бүкіл [[Жер]] қыртысының 50%-ын құрайды.
*Дала шпаттарының моноклиндік және триклиндік сингонияда кристалданады.
*Дала шпаттарының моноклиндік және триклиндік [[сингония]]да кристалданады.
*Кристалдары тақта немесе бағана пішінді.
*Кристалдары тақта немесе бағана пішінді.
*Түсі ақ, қызғылт, сұр, тағы басқа.
*Түсі ақ, қызғылт, сұр, тағы басқа.
*Қаттылығы 6,0 – 6,5, меншікті салмағы 2,5 – 2,8 г/см<sup>3</sup>, балқу t 1110 – 1550°С.
*Қаттылығы 6,0 – 6,5, меншікті салмағы 2,5 – 2,8 г/см<sup>3</sup>, балқу t 1110 – 1550°С.
*Дала шпаттары ''[[кальций]]-натрийлі (плагиоклаздар), калий-натрийлі ''(ортоклаз, микроклин, санидин, тағы басқа) және ''калий-барийлі'' болып бөлінеді.
*Дала шпаттары ''[[кальций]]-натрийлі (плагиоклаздар), калий-натрийлі ''(ортоклаз, микроклин, санидин, тағы басқа) және ''калий-барийлі'' болып бөлінеді.
*Дала шпаттары көптеген тау жыныстарының құрамына кіреді, [[гранит|граниттерде]], сиениттерде, диориттерде, габброда (плагиоклаздар),тағы басқа [[магма|магмалық]] жыныстарда жиі кездеседі. Олар метаморфтық жыныстардың (гнейс), [[кристалл]] тақтатастардың, [[амфиболиттер|амфиболиттердің]] құрамында түзіледі.
*Дала шпаттары көптеген тау жыныстарының құрамына кіреді, [[гранит|граниттерде]], сиениттерде, [[диорит]]терде, габброда (плагиоклаздар),тағы басқа [[магма|магмалық]] жыныстарда жиі кездеседі. Олар метаморфтық жыныстардың (гнейс), [[кристалл]] тақтатастардың, [[амфиболиттер|амфиболиттердің]] құрамында түзіледі.
*Үгілу нәтижесінде дала шпаттары серицитке, каолинге, монтмориллонитке, сазды минералдарға айналады, ал гидротермальдық өзгерістерге және метаморфтануға шалынғанда [[цеолит]], [[скаполит]], [[мусковит]], тағы басқа түзіледі.
*Үгілу нәтижесінде дала шпаттары серицитке, каолинге, монтмориллонитке, сазды минералдарға айналады, ал гидротермальдық өзгерістерге және метаморфтануға шалынғанда [[цеолит]], [[скаполит]], [[мусковит]], тағы басқа түзіледі.
*Дала шпаттары [[керамика]], [[фарфор]], шыны өнеркәсібінде, [[эмаль]], [[кірпіш]], бояу, [[бетон]] мен [[цемент]] әзірлеу үшін пайдаланылады. Кейбір дала шпаттары ([[амозонит]], тағы басқа) әшекейлегіш тас, ал [[лабродорит]] қаптама материал ретінде қолданылады.
*Дала шпаттары [[керамика]], [[фарфор]], шыны өнеркәсібінде, [[эмаль]], [[кірпіш]], бояу, [[бетон]] мен [[цемент]] әзірлеу үшін пайдаланылады. Кейбір дала шпаттары ([[амозонит]], тағы басқа) әшекейлегіш тас, ал [[лабродорит]] қаптама материал ретінде қолданылады.
==Химиялық өзгешеліктері==
==Химиялық өзгешеліктері==
К, N<sub>8</sub>, Са алюмосиликаттарының изоморфты қоспалары кальций мен натрийдің, калий мен натрийдің, калий мен барийдің қаңқалы алюмосиликаттары. Плагиоклаздар, сілтілі дала шпаттары және біршама сирек барий дала шпаттары болып сараланады. Кристалдар, түйірлі агрегаттар, сеппелер және тағы басқа түзеді. Жер қыртысы массасының шамамен 50%-ын құрайды. Дала шпаттарын құрайтын минералдар тобы үш ұдай жүйеге жіктеледі: катион ролін натрий атқаратын дала шпаттары альбит [N<sub>3</sub>(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)], калий атқаратын дала шпаттары — калийлі дала шпаттары (ортоклаз, микроклин, сандин) [К(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)], ал кальций атқаратын дала шпаттары анортит [Са(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)] деп аталады; альбит пен калийлі дала шпаттары аралығындағы минералдар сілтілі дала шпаттары деп аталса, альбит пен анорит аралығындағылары плагиоклаздар деген атауға ие.
К, N<sub>8</sub>, Са алюмосиликаттарының изоморфты қоспалары кальций мен [[натрий]]дің, калий мен натрийдің, калий мен барийдің қаңқалы алюмосиликаттары. Плагиоклаздар, сілтілі дала шпаттары және біршама сирек барий дала шпаттары болып сараланады. Кристалдар, түйірлі агрегаттар, сеппелер және тағы басқа түзеді. [[Жер қыртысы]] массасының шамамен 50%-ын құрайды. Дала шпаттарын құрайтын [[Минерал|минералдар]] тобы үш ұдай жүйеге жіктеледі: катион ролін натрий атқаратын дала шпаттары альбит [N<sub>3</sub>(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)], калий атқаратын дала шпаттары — [[калий]]лі дала шпаттары (ортоклаз, микроклин, сандин) [К(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)], ал [[кальций]] атқаратын дала шпаттары анортит [Са(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)] деп аталады; альбит пен калийлі дала шпаттары аралығындағы минералдар сілтілі дала шпаттары деп аталса, альбит пен анорит аралығындағылары плагиоклаздар деген атауға ие.
<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>
<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
==Пайдаланған әдебиет==

14:59, 2011 ж. шілденің 12 кезіндегі нұсқа

Дала шпаттары [1] – қаңқалы силикаттар класының өте көп тараған, тау жынысын түзетін минералдар тобы.

  • Бүкіл Жер қыртысының 50%-ын құрайды.
  • Дала шпаттарының моноклиндік және триклиндік сингонияда кристалданады.
  • Кристалдары тақта немесе бағана пішінді.
  • Түсі ақ, қызғылт, сұр, тағы басқа.
  • Қаттылығы 6,0 – 6,5, меншікті салмағы 2,5 – 2,8 г/см3, балқу t 1110 – 1550°С.
  • Дала шпаттары кальций-натрийлі (плагиоклаздар), калий-натрийлі (ортоклаз, микроклин, санидин, тағы басқа) және калий-барийлі болып бөлінеді.
  • Дала шпаттары көптеген тау жыныстарының құрамына кіреді, граниттерде, сиениттерде, диориттерде, габброда (плагиоклаздар),тағы басқа магмалық жыныстарда жиі кездеседі. Олар метаморфтық жыныстардың (гнейс), кристалл тақтатастардың, амфиболиттердің құрамында түзіледі.
  • Үгілу нәтижесінде дала шпаттары серицитке, каолинге, монтмориллонитке, сазды минералдарға айналады, ал гидротермальдық өзгерістерге және метаморфтануға шалынғанда цеолит, скаполит, мусковит, тағы басқа түзіледі.
  • Дала шпаттары керамика, фарфор, шыны өнеркәсібінде, эмаль, кірпіш, бояу, бетон мен цемент әзірлеу үшін пайдаланылады. Кейбір дала шпаттары (амозонит, тағы басқа) әшекейлегіш тас, ал лабродорит қаптама материал ретінде қолданылады.

Химиялық өзгешеліктері

К, N8, Са алюмосиликаттарының изоморфты қоспалары кальций мен натрийдің, калий мен натрийдің, калий мен барийдің қаңқалы алюмосиликаттары. Плагиоклаздар, сілтілі дала шпаттары және біршама сирек барий дала шпаттары болып сараланады. Кристалдар, түйірлі агрегаттар, сеппелер және тағы басқа түзеді. Жер қыртысы массасының шамамен 50%-ын құрайды. Дала шпаттарын құрайтын минералдар тобы үш ұдай жүйеге жіктеледі: катион ролін натрий атқаратын дала шпаттары альбит [N3(AlSi3O8)], калий атқаратын дала шпаттары — калийлі дала шпаттары (ортоклаз, микроклин, сандин) [К(AlSi3O8)], ал кальций атқаратын дала шпаттары анортит [Са(AlSi3O8)] деп аталады; альбит пен калийлі дала шпаттары аралығындағы минералдар сілтілі дала шпаттары деп аталса, альбит пен анорит аралығындағылары плагиоклаздар деген атауға ие. [2]

Пайдаланған әдебиет

  1. ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
  2. ↑ Қазақ энциклопедиясы

Үлгі:Stub:Геология

«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Дала_шпаттары&oldid=330638» бетінен алынған