Сағди Ширази

Муслихаддин Әбу Мұхаммед Абдуллах ибн-Мушрифаддин, Сағди Ширази
Муслихаддин Әбу Мұхаммед Абдуллах ибн-Мушрифаддин, Сағди Ширази
Дүниеге келгені:	1203; Шираз қаласы
Қайтыс болғаны:	1292
Мансабы:	парсы-тәжік әдебиетінің классигі

(парсы: ابومحمد مصلح الدین بن عبدالله شیرازی‎) Муслихаддин Әбу Мұхаммед Абдуллах ибн-Мушрифаддин, Сағди Ширази (1203 — 10 ж. ш., Шираз қаласы — 9.12.1292, сонда) — парсы-тәжік әдебиетінің классигі. Шираз қаласында дін қызметкерінің отбасында өмірге келген. Сағди 13 жасында әкесінен айырылып, өмір тауқыметін ерте тартқан. Бағдадқа келіп, Низамия медресесінде оқыды, кейін Мустанмирияда білім алды. Аталмыш оқу орнында ислам дінінің негізі, Құран және оған түсініктеме, медицина, филология, математика, тарих, логика, поэзия, т.б. пәндерді оқыды, әсіресе араб поэзиясынан мейлінше сусындады. Сағди Меккеде мінажат етіп, Үндістан, Хаджаз, Орта Азия мен Шығыс Түркістан, Солтүстік Африка елдерін аралады. Иерусалимде крестшілдермен соғыста тұтқынға түскен Сағдиды Алепоның саудагері сатып алып, өзінің қызына үйлендірген.

Сағди бұл қаладан қашып шығып, Шамға келіп орнығады. 1257 ж. туған жеріне оралып, “Бустан” дастанын (алғашқы аты “Сағдинаме”) жазды. Оны бітірісімен, 1258 ж. “Гүлстан” атты шығармасын жариялады. Ақын екі шығармасын да Шираздың билеушісі Әбу Бәкр ибн Сағдиге (1226 — 60) сыйға тартты. Сағдидің қара сөз бен өлең үлгілері кезектесе жазылған “Бес мәжіліс” және ғазалдардан тұратын “Торжибанд” жинақтары бар. Сағди есімі Шығыс поэзиясында лирикалық ғазал жанрының негізін салушы ретінде аталады. Сағди шығармашылығының әлем әдебиетіне ықпалы мол болды. Оның шығармалары Еуропаға 17 ғасырда жиһангез Адам Олеари арқылы мәлім болды. “Гүлстан” туындысы француз (1634), неміс (1635), латын (1951) тілдеріне аударылды. Ресей ақыны А.С. Пушкиннің “Бақшасарай фонтаны”, “Ескерткіш” атты туындыларынан Сағди шығармаларының әсері байқалады. Сағди өлеңдерін Л.Н. Толстой жоғары бағалап, “Гүлстан” шығармасынан үзінділер мен афоризмдер аударған. Қазақ арасында Сағди шығармалары ерте кезден белгілі. “Бустан” дастанындағы адамгершілік идеялар Абайдың “Алла деген сөз жеңіл”, “Әсемпаз болма әрнеге” өлеңдері мен 38-қара сөзіндегі ойлармен үндескен. Ақын М.Майлыкентидің “Тухфа уа жусхурият” атты өлеңмен жазылған шығармасы мен “Бустан” дастанының композициялық желісінің ұқсастығын аңғаруға болады. Сағдидің “Бустан” дастанының үзінділері қазақ тілінде (1966, 1973) басылып шықты.

^[1] ^[2] ^[3] ^[4] ^[5] ^[6] ^[7]

Дереккөздер:

↑ Қазақ энциклопедиясы, 7 - том
↑ Бустан, кіт.: Шығыс жұлдыздары, А., 1973.
↑ Крымский А., История Персии, ее литература и дервишской теософии, ч. 3, М., 1914;
↑ Наурызбаев Б., Муслихаддин Сағди, кіт.: Сөз зергері, А., 1966;
↑ Брагинский И.С., 12 миниатюр, М., 1966;
↑ Алиев Р., “Бустан” и его автор, в кн.: Саади, Бустан, Душ., 1971;
↑ Күмісбаев Ө., Терең тамырлар, А., 1995.

Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Қазақ энциклопедиясы, 7 - том

[2] Бустан, кіт.: Шығыс жұлдыздары, А., 1973.

[3] Крымский А., История Персии, ее литература и дервишской теософии, ч. 3, М., 1914;

[4] Наурызбаев Б., Муслихаддин Сағди, кіт.: Сөз зергері, А., 1966;

[5] Брагинский И.С., 12 миниатюр, М., 1966;

[6] Алиев Р., “Бустан” и его автор, в кн.: Саади, Бустан, Душ., 1971;

[7] Күмісбаев Ө., Терең тамырлар, А., 1995.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]