Азот оксидтері
Азоттың осксидтері— азоттың оттекпен қосылыстары. Азот тотығы (монооксид), NO — түссіз газ; қайнау t — 151,8oС, балқу t — 163,6С; қосып алу, тотығу реакцияларына бейім. Азоттың шала тотығы (гемиоксид), N2O — түссіз газ; қайнау t — 89,5oС, балқу t — 102,4oС. Сумен, қышқылмен, сілті ерітінділерімен әрекеттеспейді, тотықпайды. Медицинада наркоз (“шаттандырғыш газ”) ретінде пайдаланады. Азоттың қос тотығы (диоксид), NO2 — қоңыр түсті газ, қайнау t — 21,15oC, балқу t — 11,2oС. Ол азот қышқылын өндіру үшін және сұйық ракета отыны мен қопарылғыш заттардың тотықтырғышы ретінде пайдаланылады. Азотты ангидрид, N2O3 — қоңыр қызғылт түсті газ, қайнау t — 13,5oC; балқу t — 102oС; сумен азотты қышқыл (HNO2), сілтілермен нитриттер түзеді. Азот ангидриді, N2O5 — түссіз кристалл, сумен қосылып азот қышқылын (HNO3) түзеді. Жалпы азот оксидтері — физиологиялық актив заттар. Сондықтан ағза үшін зиянды. Азот әр түрлі оксидтер түзеді:
- N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5
N(I) және N(II) оксидтері тұз түзбейтін оксидтер, қалғандары қышқылдық оксидтер.
Азот (II) оксиді[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Физикалық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Азот (II) оксиді - түссіз, иіссіз, оңай тотығып, азот (IV) оксидіне айналатын газ.
Алынуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Tабиғатта найзағай отында мына реакция жүреді:
- N2 + О2 = 2NО; құрылымдық формуласы: N = 0
Өндірісте аммиакты тотықтыру арқылы алады:
- 4NH3 + 5O2 = 6Н2O
Зертханада:
- 3Cu + 8HNO3 = 3Cu(NO3)2 + 2NO↑ + 4Н2O
Азот (IV) оксиді[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Физикалық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Азот (IV) оксиді NO2 - улы, қоңыр түсті, оңай димерленіп (N2О4) кететін газ. Суда жақсы ериді.
- 2NО2↔N2О4+Q
Алынуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өндірісте азот (II) оксидін тотықтыру арқылы азот (IV) оксиді алынады:
- 2NО + О2 = 2NО2
Зертханада:
- Cu + 4HNО3 = Cu(NО3)2 + 2NО2↑ + 2H2О
Оның құрылымдық формуласы: О = N = О
Химиялық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- 1) 3NО2 + Н2О = 2HNО3 + NO
- 2NО2 + H2О = HNО2 + HNО3
Азот (IV) оксиді сумен әрекеттескенде екі түрлі қышқыл түзіледі: азотты және азот қышқылдары.
- 2)2NО2 + 2NaOH → NaNО3 + NaNО2 + Н2О
Сілтімен әрекеттескенде осы қышқылдардың тұздары - нитрит, нитрат түзіледі.
Азот (IV) оксиді оттегінің қатысында сумен әрекеттесіп, азот қышқылын береді:
- 4NО2 + О2 + 2Н2О = 4HNО3.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Химия: Усманова М. Б., Сақариянова Қ. Н. Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген, толықтырылған. - Алматы: Атамұра, 2009. - 288 бет. ISBN 9965-34-929-0
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
|
Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |