Арктур
Арктур жұлдызы — солтүстік жарты шардағы ең жарық жұлдыз, ал түнгі аспандағы ең жарық жұлдыздар тізімінде ол құрметті төртінші орынды алады. Егер Арктурдың жарқырауын Күн сәулесімен салыстыратын болсақ, онда Арктур жұлдызы біздің жұлдызға қарағанда 110 есе жарқын болады. Егер Арктур мен Күннің жарқылын болометриялық шкала бойынша салыстыратын болсақ (толқын ұзындығының барлық диапазонында, инфрақызыл сәулеленуді ескере отырып), онда Арктур Күннен 180 есе жарқын болады және оның жарқырауы Күнге қарағанда әлдеқайда күшті болады. Арктурдың ерекше жарықтығы маңызды, бірақ бұл аспан денесінің басты артықшылығы емес. Жарықтықтан басқа, астрономдар бұл жұлдыздың үлкен дұрыс қозғалысын, сондай-ақ оның экстрагалактикалық шығуын Арктурдың еңбегіне жатқызады.Жұлдыздың физикалық параметрлеріне келетін болсақ, олар өте әсерлі. Арктурдың массасы шамалы, ол біздің Күннің массасына тең, бірақ оның радиусы Күннен шамамен 27 есе артық. Бұл осы жұлдыздың құрамындағы ауыр металлдардың төмен пайызынан туындаған өте жеңілдігін көрсетеді.
Арктурдың өзіндік қозғалысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бастапқыда, бұл «жұлдыздың өзіндік қозғалысы» не екенін анықтайық. Жұлдыздың дұрыс қозғалысы - бұл аспан денесінің уақыт бірлігінде ғарыш сферасының координаттар жүйесінде қозғалу қабілеті. Қарапайым тілмен айтқанда, бұл жұлдыздың түнгі аспандағы өз орнын өзгерту қабілеті. Арктур жұлдызы аспан сферасының координаттарында өзіндік қозғалысқа ие. Арктурдың бұрыштық арақашықтығы сегіз жүз жылда өтеді, бұл ғарыштық ауқымдағы маңызды көрсеткіш. Алғаш рет Арктурдың қозғалысын 1917 жылы ұлы ағылшын математигі және астрономы Эдмонд Халлей тауып, байқады. Түнгі аспандағы бақыланатын жұлдыздардың ішінде Арктур өз қозғалыс жылдамдығының ең жоғары жылдамдығына ие (122 км/с), бұл жағынан Альфа Кентаври жұлдызынан төмен. Арктур жұлдызы әйгілі астеризмге енген ең танымал жұлдыз - Арктур ағыны, оның жалпы дұрыс қозғалыспен байланысқан елуден астам жұлдызы бар екенін атап өткен жөн.[1]