Белемниттер

Белемниттер.

Белемниттер (Belemnіtіda) — басаяқты моллюскілер класына жататын, өліп біткен омыртқасыз жануарлар отряды. Белемниттер тас көмір кезеңінен бастап палеогенге дейін теңізде тіршілік еткен. Қазбадан табылған белемниттердің қармақша иілген 5 жұп аяқтары, суда жүзуге бейімделген үлкен көзі, сіңір жақтары, қорғаныш қызметін атқаратын ерекше секреция бездері, жұмсақ денесінің ішінде 3 бөліктен тұратын (фрагмокон, проостракум және ростр) бақалшағы болған. Фрагмокон конус тәрізді, іші көлденеңінен бірнеше бөлімшелерге бөлініп, олардан жұмсақ дене өсіндісі — сифон шығып тұрады. Фрагмоконның төменгі сүйір ұшы, рострдың альвеол қуысына жалғасады. Пластинка тәрізді проостракум жануардың арқасында, фрагмоконның алдыңғы жағында орналасқан. Ростр — шыбық немесе қандауыр тәрізді, әктастан тұратын қабық (ұзындығы 40 см-ге дейін). Қазба кезінде жеке табылған белемниттердің рострлары “шайтан саусағы”деп аталады. Олардың қазба қалдықтары Қазақстанда Ақтөбе, Орал, Маңғыстау облыстарында табылған. Белемниттер мезозой және кайнозой эралары шөгінділерінің геологиялық жасын анықтайтын негізгі белгінің бірі болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер

• Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев