Түйеқұстәрізділер

Африкалық түйеқұс

Түйеқұстәрізділер (Struthioniformes) – қырсыз төсті құстар тобының бір отряды .

Түйеқұстәрізділердің қаңқа қалдықтары миоцен дәуірінен Солтүстік Африкадан, Оңтүстік Еуропадан, Кіші және Оңтүстік-Шығыс Азиядан табылған. Ғылыми деректер бойынша 7 – 12 түрі тіршілік еткен. Қазіргі кезде 1 ғана түрі – түйеқұс (Struthіo camelus) белгілі.

Бұл осы күнгі тіршілік ететін құстардың ішіндегі ең ірісі. Биікт. 2,7 м, салм. 130 кг-нан асады. Африканың саванна және шөлейтті аймақтарында таралған. Қысқа аралықта, әсіресе қауіп төнгенде 72 км/сағатқа дейін шапшаң жүгіре алады. . Қауырсындары денесін біркелкі жауып жатады, оның желпуіштерінде ілмекшелері болмайтындықтан, жеке-жеке шашақталып тұрады. Қораздарының қанат] қауырсындарының ұшы мен құйрық қауырсыны ақ, қалған жері қара, мекиендерінде – қоңыр сұр түсті болады. Басы мен мойнын мамық жапқан.

Түйеқұстәрізділердің аяқтары ұзын әрі өте мықты. Сирақтары мен жіліншіктерінде қауырсын болмайды. Сүйек ішіндегі ауа қуысы нашар жетілген, құйрық (шонданай) безі болмайды, ішегі ұзын, етті қарыны қалың. Жер бетіндегі екі саусағы бар бірден бір құс. Түйеқұстәрізділер топтанып жүреді, 3 – 5 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Полигамды, бірнеше мекиені жұмыртқаларын бірігіп, жер бетінен ойыстап, шұңқыр етіп қазған бір ұяға салады. Жұмыртқасы ірі, оның салм. 1,5 кг-ға жетеді, оны түнде қоразы, күндіз мекиені басады. Балапандар 6 – 7 аптадан кейін шығып, 6 – 8 айда ересек құсқа айналады.

Қазіргі кезде түйеқұстарды көптеген елдерде арнайы фермаларда өсіреді. Қазақстанда алғаш рет Қостанай облысындағы Қарабатыр шаруа қожалығында қолдан өсіріле бастады. Қазір мұндай арнайы фермалар Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданның Есік елді мекенінде, Шымкент қаласының маңында бар. Түйеқұстәрізділердің еті, жұмыртқасы және қауырсындары өте қымбат бағаланады.