Бригада

Бригада (итал. brіgata — қауым, отряд) —

1. әскери істе — Қарулы Күштердегі әскери, теңіз және әуе ұрыстарын, жауынгерлік дайындық қимылдарды үйлестіре жүргізуді қамтамасыз ететін әскери-тактикалық бірлестік. Б. — жауынгерлік құрамы жөнінен полктен көлемді, дивизиядан шағын құрама. Құрлықтағы әскерлерде Б. бірнеше [[батальон|батальондардан](ішінара полктардан), дивизиондардан, арнаулы әскери бөлімшелерден; әуе шабуылына қарсы қорғаныс әскерлерінде — дивизиондардан (батальондардан); Әскери-теңіз флотында — бір кластағы кемелер мен кеме дивизиондарынан; арнаулы әскерлерде — батальондардан құралады. Б-лар дивизиялар құрамына енеді немесе әскери бірлестіктердің жеке бөлімдері болып есептеледі. Б. 16 ғ-дың 2-жартысында испандықтар әскерінде пайда болған. 17 ғ-дың 2-жартысында бұл барлық елдерде дерлік жаяу әскердің де, атты әскердің де негізгі тактикалық құрылымы болып қалыптасты. Б-лық жүйе 1799 — 1815 ж. наполеондық соғыстар ықпалымен уақытша ұйымнан тұрақты құрылымға айналды және оның қуаты күшті әрі басқаруға ыңғайлы, маневр жасауға оңтайлы екендігі тәжірибе жүзінде дәлелденді. Ұлы Отан соғысы жылдарында бірнеше отрядтардан тұратын 3 — 4 мың адамдық (кейде одан да көп) партизан құрамалары да Б. деп аталды. Қазіргі кезде Б. құрамында моторлы техникамен қамтамасыз етілген 2 — 5 батальон, өздігінен жүретін 155 мм-лік гаубицалардың 1 — 2 дивизионы, барлау және саперлік роталар, зениттік қондырғылы батареялар, жабдықтау және транспорт батальоны бар. Олар құрылымдық жағынан: моторлы техникалы жаяу әскер, танк (бронетанк), әуе-десант, атты, шаңғылы, танкіге қарсы, тік ұшақ, теңіз атқыштары, арнаулы инж. бағыттағы, инж.-саперлік, понтонды-көпір, шабуылдық инж.-саперлік, артилл. (гаубицалы, зеңбіректі, минометті, зенитті, реактивті), т.б. Б-лар болып бөлінеді. Көптеген елдердің Әскери әуе күштерінде, Әскери-теңіз флоты авиацияларында жойғыш ұшақтар, бомбалаушы, жеңіл бомбалаушы, ауыр бомбалаушы, жақыннан бомбалаушы ұшақтар, шабуылдық, т.б. Б-лар бар. Кеңестік Әскери әуе күштерінде мұндай Б-лар 1927 жылдан бастап жасақталды. 1940 ж. Әскери әуе күштерінің дивизиялық құрылымға көшуіне байланысты таратылды. Әскери-теңіз флоты авиациясында Б-лық құрылым Ұлы Отан соғысының ақырына дейін сақталды. Авиациялық Б-лар қазір ұйымдық құрылым ретінде АҚШ-тың құрлық әскерлері авиациясында ғана сақталған. Онда әр Б-да 120 — 132 тікұшақтан (вертолет) болады. Көптеген арнаулы әскер құрамаларында байланыс әскерінің, инж. әскердің, хим. әскердің Б-лары, т.б. бар. Әскери күштер тылы құрамында материалдық қамтамасыз ету, автомобиль, әр түрлі жүйелер жүргізу, коменданттық-жол құрылысы және көпір салу Б-лары болады. Қазақстанның Қарулы Күштерінде Б-лық ұйымға көшу 1997 ж. басталды. Мотоатқыштар (танкілік, десантты-шабуылдық) Б-сына бірнеше мотоатқыштар батальондары, арнаулы әскери бөлімдер, жауынгерлік қамтамасыз ету және қызмет көрсету бөлімшелері енеді;

1. экономикада — ұжымдық еңбекті бөлісіп істеу негізінде өндірістің бір саласында өнімнің бір не бірнеше түрін өндіретін адамдар тобы. Шаруашылықтың саласына және өндіретін өнімнің түріне байланысты кешенді Б., трактор Б-сы, т.б. түрлерге бөлінеді. Б. еңбекті ұйымдастырудың бір түрі ретінде КСРО экономикасында кең қолданылды. Қазақстан нарықтық экономикаға көшкеннен кейін бірте-бірте өз мәнін жоғалта бастады. Әйтсе де құрылыс, а. ш. салаларында еңбекті ұйымдастырудың Б-лық формасы ішінара нарықтық экономикаға оңтайландырыла пайдаланылып жүр.

Тарихы

Алғаш рет тактикалық бірлік ретінде бригаданы швед патшасы Густав Адольф Отыз жылдық соғыстың кезінде қолдана бастаған.

Тағы қараңыз

• Қарулы күштердің құрылымы

Пайдаланылған әдебиет

“Қазақ Энциклопедиясы”, ||-том