Жолдастық қарыз

Қазақтың қалыпты қағидаларында, жол-жоралғыларында адамгершілік қарыздың жөні мүлде бөлек және ардақты ғұрып. Қарыз жолының да бірнеше түрлері бар. Солардың ішінде ерекше аталатындары, ата-ана парызы, ел-жұрт алдындағы азаматтық парыз және жолдастық парыз-қарыз. Жолдас деп ауыр әрі ұзақ жолда бірге болып, қиын жағдайларда жан аяспай, бір-біріне жәрдем жасап "жарты құртты жарып жеп, бүтін құртты бөліп жеген сапарлас, дәмдес" болған адамдарды айтқан. Ұлттық ұғымымызда осындай кісілердің қай жерде де болмасын бір-біріне деген жолдастық қарызы болады. Оны әркім мүлтіксіз өтеуі керек. Бұл Құдай алдында да, адам алдында да бұлжымас парыз. Мұны бұрынғылар берік ұстанған. Күні бүгінге дейін жолы бірге болғандардың "жолдас болдық қой, үйге жүр" деп дәмге шақыруы осы жолдың куәсі десе де болғандай. Қостанай облысының Амангелді ауданынан Жанпейіс Аяпұлы мен Шіменбай Әлшөреұлы 1937 жылы "халық жауы" болып ұсталып, Сібірге бірге айдалады. Бірнеше жылдай бірге болғаннан кейін Шіменбайды Сахалинге аударады. 10 жыл жүріп "жазасын" өтеп шыққан Жанпейіс еліне қайтпай "тар жерде бірге болдым, жолдастық қарызым бар" деп айлап жүріп, ауыр азаппен қаһарлы қыстың суығында Сахалиндегі Шіменбайды іздеп табады. Дәл сол күні жылына 2-ақ рет қатынайтын порооход түтіні бұрқыратып кете барады, Жанпейіс сонда тағы 6 ай күтеді. бірнеше жылдан кейін Шіменбай да еліне аман оралады да, өзінің туған қарындасы Ақшолпанды Жанпейіске қосады. Жолдастыққа адал, ерлік, мәрттік жолдан таймайтын азаматтарды өмірден жиі кездестіруге болады.

Дереккөздер

Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. ISBN 978-601-282-004-1