Шахнама: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш Һ әрпі бар қазақ тілінде, орыстарға еліктеп Х қоюдың қажеті шамалы
Тег: Reverted
1-жол: 1-жол:
[[File:Brooklyn Museum - Bahram Gur and Courtiers Entertained by Barbad the Musician Page from a manuscript of the Shahnama of Firdawsi (d. 1020).jpg|thumbnail|[[Bahram Gur]] and Courtiers Entertained by [[Barbad]] the Musician, Page from a Manuscript of the [[Shahnama]] of [[Ferdowsi]]. [[Brooklyn Museum]]]]
<ref></ref>[[]][[File:Brooklyn Museum - Bahram Gur and Courtiers Entertained by Barbad the Musician Page from a manuscript of the Shahnama of Firdawsi (d. 1020).jpg|thumbnail|[[Bahram Gur]] and Courtiers Entertained by [[Barbad]] the Musician, Page from a Manuscript of the [[Shahnama]] of [[Ferdowsi]]. [[Brooklyn Museum]]]]


'''Шаһнама''' ({{lang-fa|شاهنامه}} — «Патшалар кітабы», «Патша кітап»<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Шах-наме}}</ref>) — 977—1010 жылдары парсы ақыны [[Әбілқасым Фирдауси]] тарапынан жазылған эпикалық поэма, парсы әдебиетініӊ дүр мұрасы, иран халықтарыныӊ ұлттық [[эпос]]ы.
'''Шаһнама''' ({{lang-fa|شاهنامه}} — «Патшалар кітабы», «Патша кітап»<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Шах-наме}}</ref>) — 977—1010 жылдары парсы ақыны [[Әбілқасым Фирдауси]] тарапынан жазылған эпикалық поэма, парсы әдебиетініӊ дүр мұрасы, иран халықтарыныӊ ұлттық [[эпос]]ы.
15-жол: 15-жол:


Эпостыӊ төтенше маӊызды мәні болған, алайда араб тілініӊ әсеріне ұшыраған жағдайда парсы тілініӊ қалыптасуында, жалпы парсы мәдениетініӊ өркендеуінде бұл еӊбектін үлесі көп. Қазіргі таӊда Шаһнаманы тек қана Иран мен Ауғанстан<ref>{{cite web|last=Ashraf|first=Ahmad|title=Iranian Identity iii. Medieval Islamic Period|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iranian-identity-iii-medieval-islamic-period|work=[[Encyclopædia Iranica]]|accessdate=April 2010|date=30 наурыз 2012}}</ref> емес, басқа да парсы мәдениетініӊ әсерінде болған халықтар (мысалы, Грузия, Армения, Түркия, Өзбекстан, Тәжікстан, Әзірбайжан және Дағыстан) өздерініӊ ұлттық эпосы деп табады.
Эпостыӊ төтенше маӊызды мәні болған, алайда араб тілініӊ әсеріне ұшыраған жағдайда парсы тілініӊ қалыптасуында, жалпы парсы мәдениетініӊ өркендеуінде бұл еӊбектін үлесі көп. Қазіргі таӊда Шаһнаманы тек қана Иран мен Ауғанстан<ref>{{cite web|last=Ashraf|first=Ahmad|title=Iranian Identity iii. Medieval Islamic Period|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iranian-identity-iii-medieval-islamic-period|work=[[Encyclopædia Iranica]]|accessdate=April 2010|date=30 наурыз 2012}}</ref> емес, басқа да парсы мәдениетініӊ әсерінде болған халықтар (мысалы, Грузия, Армения, Түркия, Өзбекстан, Тәжікстан, Әзірбайжан және Дағыстан) өздерініӊ ұлттық эпосы деп табады.


==''Тұран мен Иран''==



:Шахнаманың басты тақырыптарының бірі- Тұран ([[Орта Азия]]) мен Иранның қақтығысы. Мұндағы ежелгі аңыз бойынша, Фаридун<ref>Траэтаона-Иран мифологиясының кейіпкері, Пештадидтер руының патшасы</ref> патшасы бүкіл әлемді үш бөлікке бөліп, тұңғыш ұлына Салмға батыс өңірлерді, ортаңғы ұлына Тұран деген мекенді, ал кіші ұлына Иражға https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B6 Иран жерлерің мұра ретінде қалдырды. Кейін, Салм бұл шешіммен келіспей, Турмен келісіп, Иражды өлтіреді. Әкесі бұл жайлы біліп, Турды кешірмей, Иран мен Тұран арасында алып шұңқыр қазуға бұйырады, кейін онда су жинақталып, [[Әмудария]] пайда болды


<gallery>
<gallery>

14:26, 2021 ж. сәуірдің 24 кезіндегі нұсқа

Дереккөз қатесі: Жарамсыз <ref> белгіше;

атаусыз дереккөздерде мағлұматы болуы қажет[[]]

Bahram Gur and Courtiers Entertained by Barbad the Musician, Page from a Manuscript of the Shahnama of Ferdowsi. Brooklyn Museum

Шаһнама (парсы: شاهنامه‎ — «Патшалар кітабы», «Патша кітап»[1]) — 977—1010 жылдары парсы ақыны Әбілқасым Фирдауси тарапынан жазылған эпикалық поэма, парсы әдебиетініӊ дүр мұрасы, иран халықтарыныӊ ұлттық эпосы.

Шаһнамада ежелгі заманнан бастап VII ғасырға дейінгі Иранныӊ тарихы әӊгімеленген. Бір жазушыныӊ қаламынан шыққан әлемдегі еӊ ұзын поэма, тіпті «Илиада» мен «Одиссеяны» бірге қосып алса да Шаһнаманыӊ көлемі екеуінен де екі есе үлкен[2]. Фирдоусидіӊ өзініӊ айтуы бойынша, Шаһнамада 60 000 бейт[3][4] өлеӊ болған. Мәтінніӊ кейбір бөлімшелері жоғалған деп есептеледі. Кейбір бөлімшелерден басқа авторлардыӊ өз сөзімен қайта айтқан әӊгімелері сақталған.

35 жыл жазылған Шаһнама басында түркі билеуші Махмуд Ғазнауидыӊ дәуірінде жазыла басталып, соған арналған. Бастапқы өлеӊдер жиынтығы «Құдайнама» («Хватай-намак») деп аталған, кейінірек «Шаһнама» деген атау пайда болды.

Негізі бастапқы кезде Шаһнаманы жазғанда Фирдоуси өзініӊ ізашары Дақиқидің[5] бастаған мыӊ өлеӊін және халық ауыз шығармашылығын көп пайдаланған. Былайынша айтқанда, Шаһнама — парсы фольклорыныӊ үлкен жиынтығы. Поэмада ежелгі иран мифологиясыныӊ оқиғалары, исламға дейінгі эпостар, мұсылман тарихыныӊ әӊгімелері және зороастризмныӊ киелі қасиетті кітабы — Авестаны қолданған.

Шаһнама 50 патша биліктерініӊ дәуірлері туралы әр түрлі көлемдегі дастандарға бөлінген. Жалпы поэманы үш мағыналық бөлімшеге бөледі, олар

  1. мифологиялық аӊыздар
  2. батырлық жыр
  3. тарихи бөлімі.

Эпостыӊ төтенше маӊызды мәні болған, алайда араб тілініӊ әсеріне ұшыраған жағдайда парсы тілініӊ қалыптасуында, жалпы парсы мәдениетініӊ өркендеуінде бұл еӊбектін үлесі көп. Қазіргі таӊда Шаһнаманы тек қана Иран мен Ауғанстан[6] емес, басқа да парсы мәдениетініӊ әсерінде болған халықтар (мысалы, Грузия, Армения, Түркия, Өзбекстан, Тәжікстан, Әзірбайжан және Дағыстан) өздерініӊ ұлттық эпосы деп табады.


Тұран мен Иран

Шахнаманың басты тақырыптарының бірі- Тұран (Орта Азия) мен Иранның қақтығысы. Мұндағы ежелгі аңыз бойынша, Фаридун[7] патшасы бүкіл әлемді үш бөлікке бөліп, тұңғыш ұлына Салмға батыс өңірлерді, ортаңғы ұлына Тұран деген мекенді, ал кіші ұлына Иражға https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B6 Иран жерлерің мұра ретінде қалдырды. Кейін, Салм бұл шешіммен келіспей, Турмен келісіп, Иражды өлтіреді. Әкесі бұл жайлы біліп, Турды кешірмей, Иран мен Тұран арасында алып шұңқыр қазуға бұйырады, кейін онда су жинақталып, Әмудария пайда болды

Дереккөздер

  1. ↑ Шах-наме // Брокгауз бен Ефрон энциклопедиялық сөздігі: 86 томдық (82 т. және 4 қос.) — СПб., 1890—1907.
  2. ↑ Iran. British Institute of Persian Studies, 2006. Vol. 44. Page 321.
  3. ↑ Бейт — парсы әдебиетінде қолданылатын екі қатардан тұратын өлеӊдер
  4. ↑ Lalani, Farah A thousand years of Firdawsi’s Shahnama is celebrated. The Ismaili (13 мамыр 2010). Тексерілді, 24 мамыр 2010.
  5. ↑ Дакики — Шаһнаманыӊ алғашқы мыӊ бейтін жазып бастаған, бірақ аяқтай алмай қалып, ертеде қайтыс болған парсы ақыны
  6. ↑ Ashraf, Ahmad Iranian Identity iii. Medieval Islamic Period. Encyclopædia Iranica (30 наурыз 2012). Тексерілді, 1 сәуір 2010.
  7. ↑ Траэтаона-Иран мифологиясының кейіпкері, Пештадидтер руының патшасы
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Шаһнама
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Шахнама&oldid=2868717» бетінен алынған