Маймаққаздар

Маймаққазтәрізділер.

Маймаққазтәрізділер

Маймаққазтәрізділер (Gavііformes) — құстар класының бір отряды. Бор кезеңіндегі тісті құстар — гесперорникстерге жақын туыс деп есептелінеді. Маймаққазтәрізділер дене мөлшері орташа, кейде ірі (салмағы 1 кг-нан 5 кг-ға дейін) болатын су құстары. Тек Солтүстік жарты шарда таралған. Қоныс аударып тіршілік етеді. Қазба қалдықтары жоғары палеоценнен белгілі. Қазір 1 тұқымдас, 1 туысқа бірігетін 5 түрі бар. Тұлғасы мен мойны ұзын әрі жіңішке, басы сопақша, тұмсығы үшкір. Аяқтары тұлғасының артына қарай орналасқан, осыған орай жерді жақсы басып жүре алмайды. Алдына қарай бағытталған 3 саусағы жүзу жарғағымен байланысқан. Денесі тығыз әрі қалың қауырсынды. Шапшаң ұшады, бірақ ұшар алдында су бетін сабалап, қасқалдақ тәрізді ауыр көтеріледі. Суда, жақсы жүзіп, сүңгиді.

Маймаққазтәрізділер — моногамды құстар. Көл жағалауларында, батпақты жерлерге шұңқырлап ұя салады. Әрбір ұяда әдетте 2 (1 — 3) көкшіл-қоңыр дақтары бар жұмыртқа болады. Оларды қоразы мен мекиені кезектесіп 1 айдай шайқап, кейін балапандары қанаттанғанша (1,5 ай) қоректендіреді. Көбіне балықтарды, сондай-ақ, су омыртқасыздарын, бақалар мен су өсімдіктерін қорек ретінде пайдаланады. Қазақстанда Маймаққазтәрізділердің 2 түрі бар:

• Қызылжемсаулы маймаққаз (Gavіa stellata), бұл Жайық өзені мен Каспий теңізінде ұялайды. Кейде Сырдария өзен мен Телікөл көлі маңында да кездеседі.
• Қаражемсаулы немесе ала маймаққаз (Gavіa arctіca), Торғай өзені мен Алакөл көлдерінде және Марқакөлде ұя салып балапан өрбітеді. Қоныс аудару кезінде Қазақстанның барлық аймағында кездеседі, кей жылдары оңтүстік аудандарда қыстап та қалады.

Пайдаланған әдебиет

• Қазақ энциклопедиясы