Жүрдек дауыстылар

Жүрдек дауыстылар— бұған ы, і дыбыстары жатады. Бұлардың жүрдек сипаты олардың қысандық қасиетіне байланысты, кейде сөз құрамына дәнекер болып жапсарласып, кейде одан түсіп қалып отыруынан көрінеді. Екі дауыссыздан басталатын не екі дауыссызға аяқталатын халықаралық сөздерде ы, і дыбыстары ауызекі сөйлеуде олардың не алдына, не ортасына, не аяғына қосылып айтылады, бірақ ол жазуда еленбейді. Мысалы: трактыр, тірәктір (трактор), тыратуар (тротуар), ыстанса (станция). Ауызекі тілде р, л дыбыстарынан басталатын араб-парсы сөздерінің алдынан қосылып айтылады, бірақ ол казіргі емле ережелері бойынша жазуда еленбейді. Мысалы: ылайық, (лайық), ырақмет (ракмет), ірең (рен). Тек орыс тілінен енген кейбір сөздердің жазылуында сақталады. Мысалы: орыс (русь). Алғашқы буыны ерін дауыстылардан (о, у, ұ, у) бастала¬тын сөздердің екінші буындарындағы ы, / дыбыстары айтуда у, Ү Дыбыстарына жуықтап естіледі. Мысалы: орун (орын), қуруқ (кұрык), уруқ (үрық), тутун (түтін), бөрук (бөрік). Қазіргі емле ережелері бойынша бұл да жазуда ескерілмейді. Соңғы буынында ы, і дыбыстары бар кейбір сөздерге Дауысты дыбыстан басталған. қосымша жалғанғанда, ы, і Дыбыстары түсіп қалады. Мысалы: орын-ы — орны, ерін+і — ерні, )рік~ек — уркек, халық^ы — халқы. Осы қасиетіне қарап ы, і дауыстарын сусыма дыбыстар деп те атайды.

Пайдаланған әдебиет

[[Санат:]]