Арыс қалалық әкімдігі бетінің кодын көру

{{Қазақстан қалалық әкімдігі
 |Атауы        = Арыс қалалық әкімдігі
 |Облысы       = Түркістан облысы
 |Ауданы       = 
 |Құрылған уақыты = 
 |Орталығы     = [[Арыс]]
 |Енеді        = 1 қала, 6 ауылдық округ
 |Тұрғыны      = {{өсім}}76920
 |Санақ жылы   = [[2021 жыл|2021]]
 |Тығыздығы    = 
 |Жер аумағы   = 7 654<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/G22UB25126M Арыс қаласының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2022-2023 жылдарға арналған жоспарын бекіту туралы]</ref>
 |Әкімі        = 
 |Әкімдік мекенжайы = 
 |Телефон коды   = 
 |Пошта индексі  = 
 |Карта          = Arys Kazakhstan.png
}}
'''Арыс қалалық әкімдігі''' — [[Түркістан облысы]]ның орталық бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлік. Жерінің аумағы 7,7 мың км² (облысы аумағының 6,6%-ы). Әкімшілік орталығы  – [[Арыс]] қаласы.

== Географиялық орны ==
Солтүстігінде [[Отырар ауданы|Отырар]], оңтүстігінде [[Шардара ауданы|Шардара]], [[Сарыағаш ауданы|Сарыағаш]], шығысында [[Ордабасы ауданы|Ордабасы]], [[Қазығұрт ауданы|Қазығұрт]], [[Бәйдібек ауданы|Бәйдібек]] аудандарымен шектеседі.

== Әкімшілік құрамы ==
Әкімдік аумағында Арыс қаласы мен 6 ауылдық округке біріктірілген 27 елді мекен бар:

{| class="wikitable"
|+ Халқының саны (2009, 2021)<ref>[https://stat.gov.kz/national/2021/ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары]</ref>
|-
! Әкімшілік бірлігі!! 2009 !! 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен !! Ерлер 2009 !! Ерлер 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен !! Әйелдер 2009 !! Әйелдер 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен
|-
| [[Ақдала ауылдық округі (Түркістан облысы)|Ақдала ауылдық округі]] ||3330 ||{{өсім}}3506 ||105,3 ||1702 ||{{өсім}}1805 ||106,1 ||1628 ||{{өсім}}1701 ||104,5
|-
| [[Байырқұм ауылдық округі]] ||3787 ||{{құлдырау}}3565 ||94,1 ||1930 ||{{құлдырау}}1829 ||94,8 ||1857 ||{{құлдырау}}1736 ||93,5
|-
| [[Дермене ауылдық округі]] ||3771 ||{{өсім}}4393 ||116,5 ||1926 ||{{өсім}}2229 ||115,7 ||1845 ||{{өсім}}2164 ||117,3
|-
| [[Жиделі ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жиделі ауылдық округі]] ||2561 ||{{құлдырау}}2501 ||97,7 ||1292 ||{{өсім}}1294 ||100,2 ||1269 ||{{құлдырау}}1207 ||95,1
|-
| [[Қожатоғай ауылдық округі]] ||8006 ||{{құлдырау}}7191 ||89,8 ||4086 ||{{құлдырау}}3724 ||91,1 ||3920 ||{{құлдырау}}3467 ||88,4
|-
| [[Монтайтас ауылдық округі]] ||5583 ||{{құлдырау}}5394 ||96,6 ||2823 ||{{құлдырау}}2788 ||98,8 ||2760 ||{{құлдырау}}2606 ||94,4
|-
| [[Арыс]] қаласы ||38425 ||{{өсім}}50370 ||131,1 ||19200 ||{{өсім}}25566 ||133,2 ||19225 ||{{өсім}}24804 ||129
|-
| '''ЖАЛПЫ САНЫ''' ||65463 ||{{өсім}}76920 ||117,5 ||32959 ||{{өсім}}39235 ||119 ||32504 ||{{өсім}}37685 ||115,9
|}

== Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі ==
Климаты континенттік. Қаңтар айындағы жылдық орташа температураcы –3 – 4 °С, шілдеде 27 – 28 °С. Жауын-шашынның мөлшері 250 – 300 мм. Әкімдік аумағы жерінен [[Сырдария]], [[Арыс (өзен)|Арыс]] өзендері, Арыс каналы ағып өтеді. Орталығында суы тұзды [[Тұздықсүме]] көлі бар. Сырдария өзенінің батыс жағалауын [[Шардара даласы]], [[Қаратау жотасы (Тянь-Шань)|Қаратау]] тауы, [[Қызылқұм (шөл)|Қызылқұм]] құмды шөлі алып жатыр. Байырқұм – Арыс ойпаң жерлерінен минералды су көзі барланған. Жері сұр топырақты. Эфемерлі өсімдіктер: жусан, бозжусан, баялыш, күйреуік, мия, Сырдарияның жағалауында сирек тоғай, бұталар, құрақ өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, құмқоян, кірпі, саршұнақ, қосаяқ, бауырымен жорғалаушылар кездеседі.

== Ауыл шаруашылығы ==
Ауыл шаруашылығы бағытында 698 агроқұрылым жұмыс істейді. Оның ішінде 5 МҚК, 72 ЖШС, 11 АҚ, 2 ТС, 103 ӨК, 68 мемлекеттік мекеме, 577 шаруа қожалықтары құрылған. «Қабылсай» өнеркәсіп ұн, «Жетіқазына» өнеркәсіп нан өнімдерін, «Жасқанат» АҚ тігін бұйымдарын, «Дәрмене» АҚ дәрілік шөптер мен дәрмене жусанын өсіреді, «Монтайтас» АҚ, «Задария» асыл тұқымды қой зауыты бар. Энергетикада 6, құрылыста 21, көлікпен байланысты 14, саудада 91 құрылым тіркелген. 

== Инфрақұрылымы ==
Жалпы білім беретін 32 мектеп, кәсіптік техникалық мектебі, Ж.Байғұтиев атындағы музыка мектебі, спорт, бокс мектептері бар. «Тораптық аурухана» ӨК, мәдениет үйі, кітапхана жұмыс істейді. Арыс өңірінен көрнекті жазушылар [[Садықбек Адамбеков|С. Адамбеков]], [[Дулат Исабеков|Д. Исабеков]], опера жұлдызы [[Нұржамал Пернебекқызы Үсенбаева|Н. Үсенбаева]], атақты эстрада әншілері А. Мейірбеков, Ш. Байпатшанова, т.б. өнер қайраткерлері шыққан. Аумақ жерімен Орынбор – Ташкент, Арыс – Шымкент – Алматы темір жол, Арыс – Шардара автомобиль жолы өтеді.<ref name="test">Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref>

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Арыс қалалық әкімдігі елді мекендері}}

[[Санат:Түркістан облысы қалалық әкімдіктері]]